Manevi zararın belirlenmesi ve manevi tazminatın hesaplanması konularını bunlara yönelik öneriler getirerek ele alan bu eserde, yargı uygulamasına katkı sağlamak amacıyla manevi tazminatın iki aşamalı olarak belirlenmesine ilişkin bir model önerisi sunulmuştur. Tüm hukukçuların kütüphanesinde bulunması gereken bu eser manevi zarar ve manevi tazminat konularında kılavuz niteliğindedir.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ III
KISALTMALAR V
İÇİNDEKİLER IX
GİRİŞ 1
§ 1. MANEVİ ZARAR KAVRAMI, MADDİ ZARAR VE MANEVİ ZARAR AYRIMININ MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDEKİ ROLÜ 3
I. KISA TARİHİ GELİŞİMİ 3
II. MANEVİ ZARAR 5
A. TERİM VE KAVRAM 5
B. MADDİ ZARAR - MANEVİ ZARAR AYRIMININ MANEVİ TAZMİNATIN
BELİRLENMESİNDE ROLÜ 6
III. MANEVİ TAZMİNAT 8
A. KAVRAM 8
B. MADDİ TAZMİNATIN MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDE ETKİLİ
OLMAMASI 8
C. MANEVİ ZARARIN TAM VE KESİN OLARAK BELİRLENEMEMESİ 9
§ 2. MANEVİ TAZMİNATIN YASAL DAYANAKLARI VE MANEVİ ZARARA İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR İLE MANEVİ TAZMİNATIN FONKSİYONU (AMACI) VE BUNLARIN MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDEKİ ROLÜ 11
I. MANEVİ TAZMİNATIN YASAL DAYANAKLARI 11
A. GENEL OLARAK 11
B. MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNİN YASAL DAYANAKLARI 12
II. MANEVİ ZARARA İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR İLE MANEVİ TAZMİNATIN FONKSİYONU
(AMACI) VE BUNLARIN MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDEKİ ROLÜ 13
A. GENEL OLARAK MANEVİ ZARARA YAKLAŞIM 13
1. SUBJEKTİF GÖRÜŞ 14
2. OBJEKTİF GÖRÜŞ 17
3. KARMA GÖRÜŞ 18
B. MANEVİ ZARARA YAKLAŞIMIN BAZI ÖZEL DURUMLARDAKİ SONUÇLARI 20
1. AYIRT ETME GÜCÜ OLMAYAN KİŞİLERİN MANEVİ TAZMİNAT TALEP
EDEBİLMESİ 20
2. TÜZEL KİŞİLERİN MANEVİ TAZMİNAT TALEP EDEBİLMESİ 22
3. MANEVİ TAZMİNAT TALEP HAKKI VEREN ÖZEL HÜKÜM: TBK m.56 23
C. GENEL OLARAK MANEVİ TAZMİNATIN AMACI (FONKSİYONU) 24
1. TELAFİ (GİDERİM) AMACI 26
2. TATMİN AMACI 27
3. ÖNLEME (CAYDIRMA) / CEZALANDIRMA AMACI 29
a. Cezalandırma Amacı 29
b. Önleme Amacı 29
4. DENKLEŞTİRME AMACI: KARMA AMAÇ 30
a. Genel Olarak 30
b. Tatmin Ve Telafi Amacının Fonksiyon Olarak Birlikteliği 31
c. Cezalandırma Amacının İkincil Ve Tamamlayıcı Fonksiyonu 32
D. MANEVİ ZARARA YAKLAŞIMIN VE MANEVİ ZARARIN AMACININ
(FONKSİYONUN) TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDE ROLÜ 32
1. GENEL OLARAK 32
2. ZARAR GÖRENİN TATMİNİ VE ZARARININ TELAFİSİ 35
a. Genel Olarak 35
b. Zarar Görenin Malvarlığı 35
c. Zarar Görenin Düşük Bir Ücretle Veya Yaşam Gideri Düşük Yabancı Bir
Ülkede Yaşaması 36
§ 3. MANEVİ TAZMİNATIN ÖZELLİKLERİ VE BUNLARIN MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDEKİ ROLÜ 37
A. KİŞİLİK HAKKINI KORUYAN KURAL OLMASI 37
B. TBK M. 56 VE TBK M. 58’DE YER ALAN KURALLARIN NİTELİĞİ 37
1. ÖZEL KURAL OLMASI 59
2. GENEL HÜKÜM OLMASI 37
a. Özel Hukuk Alanında 37
b. Kamu Hukuku Alanında 38
aa. Genel Olarak 38
bb. Temel Hak ve Özgürlüklerin İhlalinde 39
3. TBK M. 56’NIN M. 58’E NAZARAN ÖZEL KURAL OLMASI 40
4. TBK M. 56 VE M. 58’İN YARIŞAN HAKLAR OLARAK (KÜMÜLATİF)
UYGULANABİLMESİ 40
C. ZARAR GÖRENİN HAKKI TALEP ETMESİYLE KİŞİYE SIKI SURETTE BAĞLI HAKTAN
ALACAK HAKKINA DÖNÜŞMESİ 40
1. MANEVİ TAZMİNAT TALEBİNİN DEVRİ VE MİRASÇIYA İNTİKALİ 40
2. MANEVİ TAZMİNATIN BÖLÜNMEZLİĞİ İLKESİ 42
a. Genel Olarak 42
b. Manevi Tazminatın Kısmi Dava Konusu Olmaması 42
c. Manevi Tazminatın Belirsiz Alacak Davası Konusu Olması 43
3. MANEVİ TAZMİNAT TALEBİNİN HACZİ 44
D. İSTİSNA VE İKİNCİL NİTELİKTE OLMAMASI 44
§ 4. MANEVİ TAZMİNATIN UNSURLARI VE BUNLARIN MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDEKİ ROLÜ 47
I. GENEL OLARAK 47
II. HUKUKA AYKIRI OLARAK KİŞİLİK HAKKININ İHLALİ 48
A. KİŞİLİK HAKKININ ZEDELENMESİNDE 49
1. KİŞİLİK HAKKI KAVRAMI 49
2. KİŞİLİK HAKKININ HUKUKA AYKIRI OLARAK ZEDELENMESİ 54
3. KİŞİLİK HAKKININ AĞIR ZEDELENMESİNİN GEREKLİ OLMAMASI 55
4. KİŞİLİK HAKKININ İHLALİNDE KUSURUN ARANMAMASI 57
B. BEDENSEL BÜTÜNLÜĞÜN ZEDENLENMESİNDE VE ÖLÜM DURUMUNDA 58
1. GENEL OLARAK 58
a. Bedensel Bütünlüğün Zedelenmesi 58
b. Zarar Görenin Yakınları Bakımından Ölüm Veya Ağır Bedensel Zarar 63
III. ÖZEL HALLERİN MANEVİ TAZMİNATIN HUKUKİ OLGUSU OLMADIĞI 64
IV. SUBJEKTİF UNSUR: MANEVİ ZARAR 65
V. ZARAR VERENİN SORUMLULUĞUNU GEREKTİREN SORUMLULUK OLGULARININ
GERÇEKLEŞMESİ 65
§ 5. MANEVİ ZARARININ TAZMİNİNİ TALEP EDEBİLECEK KİŞİLER 67
A. KİŞİLİK HAKKI ZEDELENEN 67
B. ÖLENİN VEYA AĞIR BEDENSEL ZARAR GÖRENİN YAKINI 68
1. GENEL OLARAK 68
2. YAKIN KAVRAMI 69
§ 6. MANEVİ TAZMİNATIN PARA OLARAK BELİRLENMESİ, HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ VE YARGI UYGULAMASI 73
I. UYGUN BİR MİKTAR PARANIN MANEVİ TAZMİNAT OLARAK BELİRLENMESİ 73
A. GENEL OLARAK 73
B. MANEVİ TAZMİNATIN TÜRK LİRASI OLARAK BELİRLENMESİ 74
II. HAKİMİN MANEVİ TAZMİNAT MİKTARININ BELİRLENMESİNDE TAKDİR YETKİSİ 74
A. HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ: TAZMİNAT MİKTARININ HAKKANİYETE UYGUN
OLMASI 74
B. TAZMİNATIN ÜST SINIRI : ZENGİNLEŞME YASAĞI 77
C. ZARARI AŞAN TAZMİNAT (CEZALANDIRICI TAZMİNAT) 78
III. MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDE YARGI UYGULAMASI 80
A. ALMAN YÜKSEK MAHKEMESİ UYGULAMASI 80
B. İSVİÇRE FEDERAL MAHKEMESİ UYGULAMASI 80
C. YARGITAY UYGULAMASI 83
§ 7. MANEVİ ZARARIN BELİRLENMESİ VE MANEVİ TAZMİNATIN HESAPLANMASI YÖNTEMLERİ 85
I. KLASİK YAKLAŞIM 85
A. GENEL METOT: SOMUT OLAYIN ÖZELLİKLERİNİ DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ 85
B. EMSAL KARAR KARŞILAŞTIRMA YÖNTEMİ 86
C. TARİFE (CETVEL) YÖNTEMİ 88
II. İKİ AŞAMALI YÖNTEM 91
A. GENEL OLARAK 91
B. GENEL OLARAK İKİ AŞAMALI METOT 92
1. İLK AŞAMA: BAZ/TEMEL MANEVİ ZARAR MİKTARI 92
2. İKİNCİ AŞAMA: OLAYIN ÖZELLİKLERİNE GÖRE MANEVİ ZARAR MİKTARI 92
a. Gurzeler’in İki Aşamalı Metodu 92
b. Sidler’in İki Aşamalı Metodu 93
c. Hütte/Ducksch/Guerrero’un İki Aşamalı Metodu 94
d. İsviçre Federal Mahkemesi Uygulaması 95
e. Önerimiz 95
III. EKONOMİK ANALİZ YÖNTEMİ 96
A. GENEL OLARAK 96
B. EKONOMİK ANALİZLE ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ 97
1. DOĞRUDAN DEĞERLEME: RİSKİ KABUL ETMEK İÇİN TALEP EDİLEN TUTAR
(WTA) 97
2. DOLAYLI DEĞERLEME: RİSKİ ÖNLEMEK İÇİN ÖDENMEYE HAZIR OLUNAN
TUTAR (WTP) 98
§ 8. ÖLÜM VE BEDENSEL ZARARLAR DIŞINDAKİ MANEVİ ZARARLARIN BELİRLENMESİNDE TEMEL HAREKET NOKTALARI 99
I. GENEL OLARAK 99
II. MANEVİ ZARARLARIN BELİRLENMESİNDE TEMEL HAREKET NOKTALARI 99
A. İHLAL EDİLEN KİŞİLİK HAKKI DEĞERİNİN NİTELİĞİ VE ÖZELLİĞİ 99
B. İHLALİN AĞIRLIĞI VE ZARARIN AĞIRLIĞI İLE ÖZELLİĞİ 99
1. İHLALİN AĞIRLIĞINDA OBJEKTİF ÖLÇÜT - ZARARIN AĞIRLIĞINDA
SUBJEKTİF ÖLÇÜT 99
2. AĞIR İHLAL 100
3. İHLALİN ŞİDDETİ, SÜRESİ VE SAYISI 101
4. İHLALİN TARZI, ŞEKLİ, YOĞUNLUĞU VE ETKİLERİNİN SÜRESİ 101
5. KİŞİSEL İLİŞKİLERE ETKİSİ 101
6. ZARAR GÖRENİN YAŞI 101
7. ZARAR GÖRENİN MALİ VE İKTİSADİ DURUMU 102
8. ZARAR GÖRENİN MESLEKİ VE SOSYAL DURUMU 103
C. MANEVİ ZARARIN BAŞKA BİR ŞEKİLDE GİDERİLMESİ 104
III. KİŞİLİK DEĞERLERİ ÇEŞİTLERİNE GÖRE MANEVİ ZARAR VE MANEVİ
TAZMİNATIN BELİRLENMESİ 106
A. KİŞİNİN KENDİSİYLE ÖZDEŞ KİMLİĞİNİN ZEDELENMESİ 106
1. İSMİN ZEDELENMESİ 106
2. ŞEREF VE HAYSİYETİN ZEDELENMESİ 106
a. Kavram 106
b. Toplumsal Şeref ve Haysiyet 107
c. Ailevi, Mesleki, Sanatsal Ve Ticari Şeref Haysiyet 107
d. Kitle İletişim Araçları İle Şeref ve Haysiyet İhlali 108
3. AYRIMCILIK 110
a. Yasal Düzenleme 110
b. Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı İlkesi 111
aa. Eşitlik İlkesi 111
bb. Ayrımcılık Yasağı İlkesi 111
aaa. Irk Ayrımcılığı 111
bbb. Cinsiyet Ayrımcılığı 112
ccc. Engelli Ayrımcılığı 113
c. Ayrımcılığın Türleri 114
aa. Doğrudan Ayrımcılık ve Dolaylı Ayrımcılık 114
aaa. Doğrudan Ayrımcılık 114
bbb. Dolaylı Ayrımcılık 115
bb. Tekli Ayrımcılık ve Çoklu Ayrımcılık 115
aaa. Tekli Ayrımcılık 115
bbb. Çoklu Ayrımcılık 115
d. Ayrımcılığın Gerçekleşme Şekilleri 115
aa. Ayrı Tutma 116
bb. Ayrımcılık Talimatı Verme ve Bu Talimatları Uygulama 116
cc. İşyerinde Yıldırma 116
dd. Taciz 116
ee. Varsayılan Temele Dayalı Ayrımcılık 116
ff. Ayrımcılık Yasağına İlişkin İdari ve Adli Süreç Yürütenlere Olumsuz
Muamele 116
e. Konularına Göre Ayrımcılığın Görünüm Şekilleri 117
aa. Hizmetten Yararlanmada ve Bilgi Almada Ayrımcılık Yasağı 117
bb. Mal Edinmede ve Kiralamada Ayrımcılık Yasağı 117
a’. Mal Edinmede Ayrımcılık Yasağı 117
b’. Kiralamada Ayrımcılık Yasağı 117
cc. Tüzel Kişilerde Üye Haklarında ve Birliklerin Faaliyetlerinde Ayrımcılık
Yasağı 117
dd. İstihdamda Ayrımcılık 118
aaa. İstihdamda Ayrımcılığın Uygulama Alanı 118
a’. Uygulamalı İş Deneyimde 118
b’. Diğer Alanlarda 118
c’. Cinsiyet Ayrımcılığında 118
d’. İstihdamda Ayrımcılık Yasağının İş Sözleşmelerinde Uygulama Alanı 119
e’. Kamu Kurum ve Kuruluşlarında İstihdamda Uygulama Alanı 119
bbb. İstihdamda Ayrımcılığın İleri Sürülemeyeceği Haller 120
a’. Pozitif Ayrımcılık 120
b’. Zorunlu Mesleki Gereklilik 119
c’. Belirli Cinsiyettekinin İstihdamında Zorunluluk 119
d’. Yaşın Hizmette Zorunlu Olması 119
e’. Dini Kurumda 119
ee. Serbest Meslek Seçiminde Ayrımcılık 119
ff. Engelliler Aleyhine Ayrımcılık 120
aaa. Genel Olarak 120
bbb. Engelli Kavramı 120
ccc. Engellilerin İhtiyaçlarının Dikkate Alınması ve Makul Düzenleme
Yapma Yükümlülüğü 120
f. Ayrımcılık İddiasinin İleri Sürülemeyeceği Haller 121
aa. Genel Kural: Pozitif Ayrımcılık 121
bb. Çocuklarda ve Özel Bir Yerde Tutulması Gereken Kişilerde Ayrımcılık 121
cc. Yabancılarda Ayrımcılık 121
g. Ayrımcılık Yasağına İlişkin İdari Yaptırımlar 121
aa. Genel Olarak 121
bb. İspat Yükünün Yer Değiştirmesi 122
cc. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na Bilgi ve Belge Verme
Yükümlülüğü 122
h. Manevi Tazminat Miktarinin Belirlenmesi 123
4. KİŞİSEL HAYATIN ZEDELENMESİ 124
a. Genel Olarak 124
b. Kişisel Yaşam Alanı 125
c. Gizlilik Alanın Zedelenmesi 127
aa. Gizlilik Alanı Kavramı 127
bb. Gizlilik Alanının Görünüm Şekilleri 127
d. Özel Alanın Zedelenmesi 128
aa. Özel Alan Kavramı 128
bb. Özel Alanın Görünüm Şekilleri 128
cc. Özel Alanın Zedelenmesi Durumunda Manevi Tazminatın Belirlenmesi 132
dd. Özel Alanın Zedelenmesi Durumunda Manevi Tazminatın
Belirlenmesine İlişkin Önerimiz 132
e. Evlilik ve Aile Yaşamının Zedelenmesi 132
aa. Evlilik ve Aile Yaşamının İhlali 132
bb. Evlilik ve Aile Yaşamının Görünüm Şekilleri 133
aaa. Üreme Özerkliğinin İhlali 133
bbb. Cinsel Yaşamın İhlali 134
ccc. İstenmeyen Hamilelik 134
ddd. Sağlıklı Çocuk Sahibi Olabilmenin İhlali 135
a’. Erken ve Gelişmeden Doğum 135
b’. Engelli Çocuğun Doğumu 135
c’. Üreme Hücrelerinin Saklanması ve İmhası 135
eee. Üçüncü Kişi Tarafından İhlal 137
fff. Eşlerin Kanundan Doğan Yükümlülüklerinin İhlali 137
ggg. Çocuğun Kendini Tanıma Hakkının İhlali 139
5. CİNSEL YAŞAMIN İHLALİ VE MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİ 139
a. Cinsel Yaşamın İhlali 139
b. Cinsel Yaşamın İhlali Durumunda Manevi Tazminatın Belirlenmesine
İlişkin Önerimiz 142
D. İRADE MUHTARİYETİNİN ZEDELENMESİ 142
1. GENEL OLARAK 142
2. İRADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN ZEDELENMESİ 143
a. Aldatma ve Zorlamada 143
b. Bilgi Verme ve Açıklama Yükümlülüğünün İhlalinde 143
aa. Tıbbi Müdahalelerde 143
bb. Tıbbi Açıdan Zorunlu Olan Tedavilerde 143
c. Ticaret Özgürlüğünün Zedelenmesi 144
d. Sözleşme Özgürlüğüne Aykırılık 145
aa. Sözleşme Özgürlüğüne Aykırılık 145
aaa. Genel Olarak 145
bbb. Görünüm Şekilleri 145
a’. Üçüncü Kişinin Alacak Hakkını İhlali 145
b’. Ahlaka Aykırı Şekilde veya Ayrımcılık Sebebiyle Sözleşme
Kurmaktan Kaçınma 146
c’. Dernek veya Vakıf Üyeliğine Kabul Etmekten Kaçınma ve Çıkarma 146
d’. Sözleşmeden Doğan Yükümlülüklere Aykırılık 146
aa’. Genel Olarak 146
bb’. Sevinç veya Duygu Yararını Konu Alan Sözleşmelere Aykırılık 147
e’. Kişisel Eşyanın Zarara Uğramasında 148
f’. Hayvan Üzerindeki Hakların İhlali 150
g’. Hekimlik Sözleşmesinde 151
h’. Hizmet/İş Sözleşmesinde 151
aa’. Genel Olarak 151
bb’. TBK m. 417’ye Göre İşverenin Özen Yükümlülüğü 152
cc’. TBK. m. 419 Kapsamında İşverenin İşçinin Kişisel Verilerini
Koruma Yükümlülüğü 155
dd’. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na Göre Kişisel
Verilerin Korunması 156
aaa’. Genel Olarak 156
bbb’. Kişisel Verilerin İşlenmesine Hakim Olan Genel İlkeler 157
ccc’. Kişisel Veri ve Kişisel Verilerin İşlenmesi Kavramı 157
ddd’. Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi ve Anonim Hale
Getirilmesi 160
eee’. Veri Sorumlusunun Yükümlülükleri 160
a’’. Veri Sorumlusu Kavramı 160
b’’. Veri Sorumlusunun Aydınlatma Yükümlülüğü 161
c’’. Veri Sorumlusunun Kişisel Veri Güvenliğini Sağlama Yükümlülüğü 161
aa’’. Verilerin Hukuka Aykırı Olarak İşlenmesini ve Erişimini Önleyici
Tedbir Almak 161
bb’’. Verilerin Muhafazasını Sağlama Yükümlülüğü 162
cc’’. Veri Güvenliğinin Sağlanmasını Denetleme Yükümlülüğü 162
dd’’. Verileri Açıklamama ve Kişisel Çıkarları için Kullanmama
Yükümlülüğü 162
fff’. İlgili Kişinin Hakları 162
a’’. Veri Sorumlusuna Başvuru Hakkı 162
b’’. Kişisel Verileri Koruma Kuruluna Şikayet Hakkı 163
c’’. İlgili Kişinin Ceza Hukukunda Korunması 163
d’’. Kişilik Hakkının İhlali Sebebiyle İlgilinin Korunması 164
ee’. İş Sözleşmelerinde Ayrımcılık 164
a’’. Genel Olarak 164
b’’. Eşit Davranma İlkesi 166
c’’. Çeşitleri 166
d’’. Ayrımcılık Sebepleri 167
e’’. Kadın ve Erkeğin Eşit İşlem ve Uygulama Görmesi İlkesi: Cinsiyet
Ayrımcılığının Önlenmesi 167
f’’. Ayrımcılık Tazminatı 168
g’’. İspat Yükü 169
h’’. İşçinin Kişilik Değerlerine Örnekler 169
ı’’. İşçinin İş İlişkisinden Doğan Manevi Tazminat Miktarını Belirlenmesi 170
ff’. Taciz (Mobbing), Psikolojik ve Cinsel Taciz 171
aaa’. Taciz 171
bbb’. Taciz Kavramı 171
ccc’. Tacizin Unsurları 174
a’’. Çalışma Alanında (İşyerinde) Taciz Söz Konusu Olmalı 174
b’’. İnsan Onurunu Zedeleme Amacı Güden Ayrımcı Davranış Olmalı 176
c’’. Davranış Belirli Bir Zaman Diliminde Sistematik Olarak Veya Belirli
Sıklıkta Tekrarlanarak Uygulanmalı 176
d’’. Davranış Tacize Uğrayanın Ayrı Tutulmasını, Sınırlandırılmasını
Veya Yıldırılarak Uzaklaştırılmasını Sağlamalı 177
ddd’. Cinsel Taciz 178
eee’. Tacizde Manevi Tazminatın Belirlenmesi 179
a’’. Tacizden Doğan Sorumluluğun Hukuki Dayanağı 179
b’’. Tacize İlişkin Özen Yükümlülüğünün İhlalinin Şekline Ve Ağırlığına
İlişkin Ölçütler ve Manevi Tazminat Miktarının Belirlenmesi 181
aaa’’. Tacizin Şekli, Nitelik ve Özelliği 181
bbb’’. Tacizin Süresi 181
ccc’’. Sağlık Sonuçları 182
ddd’’. Mesleki ve Toplumsal Sonuçları 182
c’’. Taciz Durumunda Manevi Tazminatın Belirlenmesine İlişkin
Önerimiz 182
E. YARGILAMADA TEDBİRLERİN UYGULANMASI 183
1. Genel Olarak 183
2. Zorlayıcı Yargılama Tedbirleri 183
3. Manevi Tazminatın Belirlenmesi 184
F. YARGILAMA HATALARI: ADİL YARGILANMA HAKKININ İHLALİ 185
1. Yargılama Hataları 185
2. Adil Yargılanma Hakkının Görünümleri 186
a. Makul Sürede Yargılama Hakkı 186
b. Mahkemeye Erişim Hakkı 186
c. Medeni Hak ve Yükümlülükler 187
d. Silahların Eşitliği İlkesi 187
e. Gerekçeli Karar Hakkı 188
f. Hakkaniyetle Yargılanma Hakkı 188
g. Adil Yargılama İçin Yardım Alma Hakkı 189
h. Tercümandan Yardım Alma Hakkı 190
ı. Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali: Yargılamanın Uzun Sürmesi 191
aa. Yasal Dayanak 191
bb. Yargılamanın Makul Sürede Yapılması 192
aaa. AYM Uygulaması 192
a’. Makul Süre 192
b’. Yargılama Süresinin Başlangıcı ve Sona Ermesi 193
bbb. AİHM Uygulaması 193
a’. Yargılamaların Makul Süreden Uzunluğu 193
b’. Yargılama Süresinin Uzunluğunun Belirlenmesi 194
c’. Makul Süre Şartının Değerlendirilmesi 195
aa’. İlkeler 195
bb’. Ölçütler 196
aaa’. Davanın Karmaşıklığı 196
bbb’. Başvuranın Davranışı 196
ccc’. Yetkili Makamların Davranışı 197
cc. Manevi Tazminatın Belirlenmesi 201
dd. Hareket Etme Özgürlüğü 202
aaa. Genel Olarak 202
G. YASA DIŞI HAPİS VE YAKALAMA İLE ALIKOYMA 203
1. Yasal Dayanak ve AİHM Uygulaması 203
2. Yasal Dayanak ve AYM Uygulamaları 206
3. Manevi Tazminatın Belirlenmesi 207
a. Genel Olarak 207
b. Manevi Tazminatın Belirlenmesinde İlkeler 208
c. Önerimiz 209
H. KORUMA TEDBİRLERİ NEDENİYLE MANEVİ TAZMİNAT DAVASI 210
1. GENEL OLARAK 210
2. HAKİMİN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN TAZMİNAT DAVASI İLE OLAN İLİŞKİSİ 211
3. TAZMİNAT TALEBİNİN ŞARTLARI 213
a. Zarar Gören Hak Düşürücü Sürede Devletten Tazminat Talebinde
Bulunmalı 213
aa. Tazminat Devletten Talep Edilmeli 213
bb. Tazminat Talebi İçin Ağır Ceza Mahkemesinde Dava Açılmalı 213
cc. Tazminat Talebi Belirli Olmalı 214
dd. Tazminat Hak Düşürücü Sürede Talep Edilmeli 215
b. Ceza Mahkemesince Verilmiş Koruma Tedbiri Kararı Veya Hüküm Söz
Konusu Olmalı 215
c. Ceza Hükmünün Veya Koruma Tedbirinin Uygulanmasından Zarar
Doğmalı 215
aa. Suç Soruşturma ve Kovuşturmasında Verilen Hüküm veya Koruma
Tedbiri Hukuka Aykırı Olarak Uygulanmalı 215
bb. Zarar Doğmalı 217
cc. Uygun Nedensellik Bağı Bulunmalı 218
4. ZARARIN HESAPLANMASI VE TAZMİNAT MİKTARININ BELİRLENMESİ 218
a. Manevi Zararın Belirlenmesi ve Tazminatın Hesaplanması 218
b. Maddi Zararın Belirlenmesi ve Tazminatın Hesaplanması 220
5. RÜCU 222
§ 9. BEDENSEL BÜTÜNLÜĞÜN ZEDELENMESİNDE MANEVİ ZARARIN VE MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİ 223
I. GENEL OLARAK 223
A. GENEL BAKIŞ 223
B. HAREKET NOKTASI : OLAYIN ÖZELLİKLERİ 223
II. MANEVİ ZARARININ BELİRLENMESİ 224
A. OBJEKTİF SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: BEDENSEL BÜTÜNLÜĞÜN
İHLALİNİN NİTELİĞİ, ÖZELLİĞİ VE AĞIRLIĞI 224
1. TEMEL OBJEKTİF SONUCUN DEĞERLENDİRİLMESİ: İHLAL EDİLEN
DEĞER 224
2. YAN OBJEKTİF SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: İHLALİN AĞIRLIĞI,
ŞEKLİ VE SÜRESİ 224
a. İhlalin Ağırlığı 225
b. Ağır Bedensel Bütünlük İhlali 229
aa. İsviçre Hukukunda 229
bb. Avrupa Birliği Üyesi Devletlerin Hukukunda 229
cc. Önerimiz 231
c. Diğer Objektif Yan Unsurların Değerlendirilmesi 231
aa. Yaşam Süresinin Kısalması 231
bb. Estetik Zarar Doğması 231
B. SUBJEKTİF SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 232
1. TEMEL SONUCUN DEĞERLENDİRİLMESİ: BEDEN BÜTÜNLÜĞÜNÜN
İHLALİNİN KİŞİSEL İLİŞKİLERE ETKİSİ: MANEVİ ZARARIN AĞIRLIĞI 232
2. YAN SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: OLAYIN BİREYSEL ÖZELLİKLERİ 233
a. Genel Olarak 233
b. Psikolojik Etki Ölçütü 233
bb. Acı ile ilgili Diğer Somut Olayın Özellikleri 233
aaa. Çekilen Acının Ağırlığı 233
bbb. Psikolojik Rahatsızlık, Psikolojik Şok ve Ruhsal Hastalık 234
a’. Genel Olarak 234
b’. Travmatik Psikolojik Rahatsızlık ve Psikolojik Hastalık 234
c’. Gelecekten Korku 235
d’. Psikolojik Rahatsızlık Skalası 235
c. Bedensel Zarar Görenin Yaşı: Yaşam Süresi 236
d. Evlenme Şansının Yitirilmesi 237
e. Mesleki Kazanç Yeteneğini Yitirilmesi 237
f. Eşiyle Yaşamına ve Aile Yaşamına Etkisi 238
g. Yaşam Sevincinin Kaybi 238
aa. Genel Olarak 238
bb. Ölüm Tehditi ve Korkusu 240
cc. Üçüncü Kişiye veya Yardımcı Araçlara Bağımlılık 240
cc. Cinsel Yaşamın Kaybı veya Azalması 240
III. ÖNERİMİZ 240
1. AŞAMA: MANEVİ ZARARIN BELİRLENMESİ 240
a. Objektif Baz Temel Zararın Belirlenmesi 240
b. Subjektif Sonuçlarla Objektif Baz Miktarın Arttırılması 241
2. AŞAMA: MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİ 242
§ 10. ÖLÜM VE AĞIR BEDENSEL ZARAR DURUMUNDA YAKININ UĞRADIĞI MANEVİ ZARARIN VE YAKIN LEHİNE HÜKMEDİLECEK MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİ 243
I. GENEL OLARAK 243
A. ÖLÜM 244
B. AĞIR BEDENSEL ZARAR 244
II. OBJEKTİF BAZ MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİ 245
A. YAKINLIK İLİŞKİSİ VE YOĞUNLUĞU (DERECELENDİRİLMESİ) 245
1. YAKINLIK İLİŞKİSİ 245
2. YAKINLIK İLİŞKİSİNİN YOĞUNLUĞU (DERECELENDİRİLMESİ) 245
a. Derecelendirme Teorisi 245
b. İsviçre Federal Mahkeme Uygulaması 246
c. İsviçre Hukuk Doktrinindeki Öneriler 247
aa. Gurzeler’in Önerisi 247
bb. Hütte/Duksch/Guerrero’nun Önerisi 248
cc. Sidler’in Önerisi 248
ee. Brehm’in Önerisi 248
ff. Guyaz’in Önerisi 248
gg. Önerimiz 249
3. AİLE VE HISIMLARDAN YAKINLAR 250
a. Eş 251
b. Nişanlı 252
c. Çocuklar 253
e. Kardeşler 257
4. DİĞER YAKINLAR 258
a. Birlikte Yaşayanlar 258
b. Yakın Arkadaşlar 261
III. MANEVİ ZARARIN SUBJEKTİF OLARAK BELİRLENMESİ: YAKINLIK İLİŞKİSİNİN
YOĞUNLUĞU VE OLAYIN BİREYSEL ÖZELLİKLERİ 261
A. GENEL OLARAK 261
B. EŞİN ÖLÜMÜNDE 262
1. EŞLER ARASINDAKİ KİŞİSEL İLİŞKİ 262
2. EŞLERİN YAŞI 263
3. DİĞER KİŞİSEL DURUMLAR 263
a. Sağlık Durumu 263
b. Yurt Dışında Yaşama 263
c. Tekrar Evlenme 263
C. ÇOCUKLARIN ÖLÜMÜNDE 264
1. ANNE VE BABANIN AYRI MANEVİ TAZMİNAT TALEP HAKKI 264
2. ÖLEN ÇOCUĞUN YAŞI 264
3. ÇOCUĞUN CİNSİYETİ 264
4. TEK ÇOCUĞUN ÖLÜMÜ 264
5. DİĞER KİŞİSEL DURUMLAR 264
a. Sağlık Durumu 264
b. Özel Ağır Zarar: Şok Zarar 265
c. Yoğun Yakın İlişkinin Bulunmaması 266
D. ANNE VE BABANIN ÖLÜMÜNDE 266
1. GENEL OLARAK 266
2. ÇOCUĞUN YAŞI 267
a. Anne veya Baba İle Veya Her İkisi İle Birlikte Yaşayan Çocuk 267
b. Anne ve Babadan Ayrı Yaşayan Çocuk 267
E. KARDEŞİN ÖLÜMÜNDE 267
F. DİĞER YAKINLARIN ÖLÜMÜNDE 268
1. AMCA/HALA VEYA DAYI/TEYZENİN ÖLÜMÜNDE 268
2. BÜYÜKBABA VEYA BÜYÜKANNELERİN ÖLÜMÜ 268
3. TORUNUN ÖLÜMÜNDE 268
IV. ÖNERİMİZ 269
A. BİRİNCİ AŞAMA: MANEVİ ZARARIN BELİRLENMESİ 269
1. OBJEKTİF BAZ MANEVİ ZARARIN BELİRLENMESİ 269
a. Ölüm Halinde 269
b. Ağır Bedensel Zararda 269
2. SUBJEKTİF SONUÇLARLA OBJEKTİF BAZ MİKTARIN ARTTIRILMASI VEYA
DÜZELTİLMESİ 270
a. Somut Olaydaki Yakınlık İlişkisinin Fiili Durumu ve Yoğunluğu 270
B. Olayın Bireysel Özellikleri 270
B. İKİNCİ AŞAMA: MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİ 270
§ 11. MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDE KUSURUN VE DİĞER ÖZEL DURUMLARIN ROLÜ 271
I. MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDE KUSURUN ROLÜ 271
II. ZARAR VERENİN (SORUMLU KİŞİNİN) KUSURU 271
A. GENEL OLARAK 271
B. KUSURUN ARTTICI ETKİSİNE İLİŞKİN DOKTRİNDEN ÖNERİLER 272
C. İSVİÇRE FEDERAL MAHKEMESİNİN UYGULAMASI 273
D. YARGITAY’IN UYGULAMASI 273
III. BİRLİKTE KUSUR: ZARAR GÖRENİN KUSURUNUN DERECESİ 274
A. HAFİF KUSUR 277
B. AĞIR KUSUR 277
IV. DİĞER KİŞİSEL DURUMLAR 278
A. YAKININ ÖLÜM OLAYINA TANIKLIK ETMESİ 278
B. SORUMLU KİŞİNİN OLAYDAN SONRAKİ DAVRANIŞLARI 278
V. MANEVİ TAZMİNATIN BELİRLENMESİNDE DİĞER DURUMLARIN ROLÜ 279
A. ANLAŞILABİLİR / FARK EDİLEBİLİR İYİLEŞME 279
B. KİŞİLİK HAKKININ ZEDELENMESİNİN DİĞER ŞEKİLDE GİDERİLMESİ 279
C. ZARAR GÖREN VE ZARAR VERENİN DİĞER KİŞİSEL DURUMLARI 279
§ 12. MANEVİ TAZMİN ŞEKİLLERİ 281
I. GENEL OLARAK 281
II. MANEVİ TAZMİNATIN ŞEKLİNİN BELİRLENMESİNDE HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ 282
A. BAŞKA BİR TAZMİN BİÇİMİNİN TAZMİNAT YERİNE VEYA TAZMİNATA
EKLENMESİNDE HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ 282
B. TAZMİN ŞEKLİNİ BELİRLEMEDE TAKDİR YETKİSİ 282
III. MANEVİ TAZMİN ÇEŞİTLERİ 284
A. GENEL OLARAK 284
B. KURAL: BİR MİKTAR PARA 286
1. PARA 286
2. PARANIN SERMAYE VEYA İRAT ŞEKLİNDE BELİRLENEBİLMESİ 286
C. DİĞER TAZMİN ŞEKİLLERİ 287
1. SALDIRIYI KINAYAN KARAR 287
a. Genel Olarak 287
b. Saldırının Hukuka Aykırılığının Tespiti 288
aa. Genel Olarak 288
bb. Saldırının Kınanmasından Farkı 288
c. Amacı/Fonksiyonu 289
d. Kararın Niteliği 289
2. SALDIRIYI KINAYAN KARARIN YAYINLANMASI 289
a. Genel Olarak 289
b. Amacı/Fonksiyonu 290
aa. Manevi Tazminat Amacı/Fonksiyonu Görüşü 290
bb. Rahatsızlığı Giderici Amacı/Fonksiyon Görüşü 291
cc. Çifte Amaç/Fonksiyon Görüşü 291
3. SALDIRIYI KINAYAN KARARIN ÜÇÜNCÜ KİŞİYE BİLDİRİLMESİ 291
4. SEMBOLİK BİR PARANIN ÖDENMESİNE KARAR VERİLMESİ 292
a. Genel Olarak 292
b. Kararın Niteliği 292
5. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE ÖDEMEYE KARAR VERİLMESİ 292
6. DİĞER GİDERİM BİÇİMLERİ 293
a. Eşyanın Teslimi 294
b. Medyada Cevap ve Düzeltmenin Yayınlanması 294
c. Özür Dileme ve Hakareti Geri Alma 298
§ 13. MANEVİ TAZMİNATI BELİRLEME ANI VE UYGULANACAK FAİZ 299
I. KURAL: OLAY TARİHİ 299
II. KARAR TARİHİNE KADAR GEÇEN SÜRE 300
III. MANEVİ TAZMİNAT FAİZİ 301
KAYNAKÇA 303