Mülteci Hukukunun Uluslararası temel prensiplerini ve yaklaşımını Türk Hukukuna kazandırmayı hedefleyen bu eser, Mülteci Hukuku Rehberi, Vatandaşlık, Devletin Vatandaşını KorumaYükümlülüğü ve Uluslararası Mülteci Koruma Sistemi, Mülteci Korumasının Tarihsel Gelişimi, 1951 Cenevre Sözleşmesi ve Uluslararası Koruma Sistemi, Yabancılık Unsuru, Devletin Vatandaşını Korumada Başarısız Olması, Zulmün Sebepleri, Haklı Nedenlere Dayanan Korku, Ciddi Zarar, Mülteci Durumunda Olanları Mülteci Statüsü Dışında Bırakan Hükümler, Mülteci Statüsünün Sona Ermesine İlişkin Hükümler, Entegrasyon, Türk Hukukunda İltica / Sığınma Politikası, İç Hukukta Mahkeme Kararları konularını ele almıştır. Kitabın başında verilen ''Mülteci Hukukunun Kaynakları'' bölümü ile, aynı zamanda araştırmacıların, hukukçuların Mülteci Hukuku alanındaki tüm konu başlıklarını bulabilecekleri kanun, soft law, dava, BM kararı gibi olabilecek tüm kaynaklar sistematik bir şekilde verilmekte olup bu kısım çok detaylı bir Mülteci Hukuku Rehberi niteliği taşımaktadır.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
İÇİNDEKİLER VII
1. BÖLÜM
MÜLTECİ HUKUKU REHBERİ
Uluslararası Antlaşmalar, Bölgesel düzenlemeler, Uluslararası Teamül Hukuku, bağlayıcı olmayan uluslararası belgeler/Yumuşak Hukuk (Soft Law), Birleşmiş Milletler kararları, Doktrin, içtihat niteliğinde mahkeme kararları 1
1.1. Uluslararası Mülteci Rejiminin Gelişimi 1
1.2. Evrensel Standart: 1951 Cenevre Konvansiyonunda Mülteci Tanımı ve
BMMYK’nın statüsü 1
1.2.1. Coğrafi ve geçici sınırlamalar 1
1.2.2. Mülteci Hukukunda 1967 Protokolü ile genişleme 1
1.2.3. Çağdaş Mülteci Tanımı Alternatifleri 2
1.3. BMMYK (Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek Komiserliği) ve Uluslararası
Sığınma Hukukuyla ilgili diğer aktörler: 2
1.3.1. BMMYK’nın görev ve çalışma kapsamını belirleyen temel belgeler: 3
1.4. Diğer Oluşumlar ve Etkileşimleri 4
1.5. Uluslararası Mülteci bağlamında Koruma: yerinden edilmiş kişiler, vatansızlar,
çevre/iklim değişiklikleri sebebiyle mülteci konumu 4
1.5.1. Yerinden edilmiş kişiler 4
1.5.2. Vatansızlar 4
MÜLTECİ KORUMASININ ULUSLARARASI ÇERÇEVESİ 5
1.6. Evrensel prensipler ve Mülteci Koruma Kavramları 5
1.6.1. Geri Göndermeme (Non-refoulement ) 5
1.6.2. Sığınma 6
1.6.3. Ayrımcılık Yasağı 6
1.6.4. Aile birleşimi 7
1.6.5. Kalıcı Çözümler 8
1.6.6. Yük ve Sorumluluğun Paylaşımı, Uluslararası Alanda İşbirliği 8
1.6.7.Ülkeyi Terketme Hakkı 9
1.6.8. Mültecilerin Yasal Olmayan Giriş ve Kalışları İçin Cezalandırmama 9
1.7.1951 Cenevre Konvansiyonu 10
1.7.1. Mülteci Koruması Sağlanması İçin Kriterler 10
1.7.2. Yabancılık Unsuru 10
1.7.2.1. Vatandaşı Olduğu Ülkenin Dışında Bulunma 10
1.7.2.2. Menşei Ülkesinin Korumasından Haklı Korkuları Sebebiyle
YararlanamamaYararlanmak İstememe 11
1.7.2.3. Çifte vatandaşlık 11
1.7.2.4. Vatansız Mülteciler 11
1.7.2.5. Haklı Sebeplere Dayalı Korku 12
1.7.2.6. Zulüm 12
1.7.2.6.1 Zulmü Oluşturan Eylemler 12
1.7.2.6.2 Zulmün Aktörleri 13
1.7.2.7. Beş Temel Sebep: Irk, Din, Milliyet, Belirli Bir Sosyal Gruba
Aidiyet, Politik Düşünce 14
1.7.2.7.1 Çoklu Sebepler ve Genel Konular 14
1.7.2.7.2 Irk 14
1.7.2.7.3 Din 14
1.7.2.7.4 Milliyet 15
1.7.2.7.5 Belli Bir Sosyal Gruba Aidiyet 15
1.7.2.7.6 Politik Düşünce 16
1.7.2.8. İçeride Zorunlu Göç / Tehcir /sürgün 17
1.7.2.9. Cenevre Konvansiyonu Uyarınca Mülteci Statüsünün Dışında
Bırakma 18
1.7.2.10. Mülteci Statüsünün Durması /Kesilmesi 19
1.7.2.10.1. Prosedürler 20
1.7.3. Ülke Sınırlarına Erişim ve Denizde Koruma 21
1.7.3.1 Vize Koşulları 21
1.7.3.2 İnsan Kaçakçılığı ve Müeyyideleri 21
1.7.3.3 Sınıraşan Göç Kontrolleri 21
1.7.3.4 Denizde Durdurma ve Denizde Kurtarma 21
1.7.4. Prosedürlere Erişim 23
1.7.4.1. Başka Yerlerde Koruma ( Sığınma İçin Birinci Ülke ve Güvenli
Üçüncü Ülke) 23
1.7.5. Kabul Koşulları 24
1.7.6. Mülteci Statüsü Belirlemede Yöntemler 25
1.7.6.1. Temel Usul Koşulları 25
1.7.6.2. Kanıta Dayalı Konular 25
1.7.6.2.1. Kanıt standartları 25
1.7.6.2.2. İnandırıcılık 26
1.7.6.2.3. Kanıta Dayalı Değerlendirmeye Etki Eden Faktörler 26
1.7.6.2.3.1. Travma Sonrası Stress 26
1.7.6.2.3.2. Savunmasız Kişileri Sorgulamak 26
1.7.6.2.3.2.1. Çocuklar 26
1.7.6.2.3.2.2. Kadınlar 27
1.7.7. Mülteci Statüsünün Kapsamı 28
1.7.8. Gözetim /Alıkoyma 28
1.8. Diğer Uluslararası Koruma Şekilleri 29
1.8.1. Geçici Koruma 29
1.8.2. Tamamlayıcı /İkincil koruma 30
1.8.3. Korumaya İlişkin Evrensel İnsan Hakları Belgeleri 30
1.8.3.1 İnsan Haklari Evrensel Beyannamesi 30
1.8.3.2 Birleşmiş Milletler Uluslararası Svil ve Politik Haklar Sözleşmesi 31
1.8.3.3 BM İşkence ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya küçültücü
Muamele veya Cezaya karşı Sözleşme 31
1.8.3.4 BM Çocuk Hakları Sözleşmesi 32
1.8.3.5 Cenevre Sözleşmeleri ve Protokolleri: Savaş Zamanlarında Minimum
Standartlar 33
1.9. Yerinden Edilmiş Kişiler 35
AVRUPA KONSEYİ 35
1.10. Mülteci Korumasında Yasal ve Politika Çercevesi 35
1.11. Avrupa İnsan Hakları ve Temel Hürriyetleri Sözleşmesi 40
1.11.1. Avrupa Birliği (The European Union ) 41
1.12. Ortak Bir Avrupa Sığınma Sistemine Doğru (Towards a Common European
Asylum System (CEAS)) 41
1.12.1. Bugüne Kadar Olan İlerlemede 41
2. BÖLÜM
VATANDAŞLIK
2.1. Vatandaşlık 43
2.2. VATANDAŞLIĞIN GERÇEKLİĞİ İLKESİ ve NOTTEBOHM KARARI 51
2.2.1. Vatandaşlığın gerçekliği ilkesi ve Nottebohm Kararı 51
2.2.2. Nottebohm kararına göre 'gerçek tabiiyetin' unsurları 54
2.2.3. Nottebohm kararı ve Kanuna karşı Hile 55
2.2.4. Telsik yoluyla kazanılan tabiiyette 'nisbi' ve 'mutlak' ölçüler 55
3. BÖLÜM
DEVLETİN VATANDAŞINI KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ve ULUSLARARASI MÜLTECİ KORUMA SİSTEMİ
3.1. Devletin Negatif ve Pozitif Koruma Yükümlülüğü 60
4. BÖLÜM
MÜLTECİ KORUMASININ TARİHSEL GELİŞİMİ
4.1. Değişen Koşulların Değerlendirilmesi 75
4.2. Koruma hakkından yararlanamayanların durumu 76
4.3. Kitlesel sığınma ve sığınma ve arasındaki ilişki: 77
4.4. Mülteci Koruması İle ilgili temel terimler 78
5. BÖLÜM
1951 CENEVRE SÖZLEŞMESİ ve ULUSLARARASI KORUMA SİSTEMİ
5.1. Filistinliler ’in Özel Durumu 92
5.2. Vatansız kişiler 93
5.3. Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişiler 94
5.4. Uluslararası Kızılhaç Komitesi ve Ülke İçerisinde Yerinden Edilme 95
5.5. Mülteci Statüsünün Tayininde Uygulanacak Ölçütlere Genel Bakış 95
5.6. İklim Mültecileri 107
5.7. Ekonomik nedenlerle göç edenlerle mültecilerin ayrımı 109
6. BÖLÜM
YABANCILIK UNSURU
6.1. Vatandaşlığını/tabiiyetini taşıdığı ülkenin dışında bulunma 111
6.2. Birden fazla vatandaşlığa sahip kişilerin Durumu 112
6.3. Vatansız Kişilerin Durumu 113
6.4. Yerinde mülteciler 114
6.5. Yabancılık Unsuru 115
6.6. Korumaya ulaşım 121
6.7. Bir taraf ülkenin yetki sınırlarına ulaşma 123
6.8. Yasadışı Erişim 126
6.9. Sığınmacı ülkenin seçilmesi 128
6.10. Koruma sorumluluğunu bölüştüren hukuki temel 131
6.11. Geri göndermeden kaçınma ödevi 133
6.12. Elde Edilmiş hakların mevcudiyetini koruma ve bunu garanti altına alma 136
6.13. Referans durumuna karar verme 145
7. BÖLÜM
DEVLETİN VATANDAŞINI KORUMADA BAŞARISIZ OLMASI
7.1. Devlet Korumasının Başarısızlığı 147
7.1.1. Korunma, Devlet Kaynaklı Korunmadır 148
7.1.2. “Zulüm Görmenin” Bir Parçası Olarak Devlet Korumasının
Başarısızlığı 150
7.2. Korumayı İstememek 153
7.3. Koruma Gücüne Sahip Olmamak 160
8. BÖLÜM
ZULMÜN SEBEPLERİ
8.1. Zulme uğramaktan haklı nedenlerle korku 175
8.2. Zulüm 178
8.2.a. Adi suçların cezalandırılması-zulüm ayırımı 179
8.2.b. Zulmün sebepleri 180
8.3. Irk 182
8.4. Din 185
8.5. Milliyet 186
8.6. Politik görüş 189
8.7. Belirli bir sosyal gruba aidiyet 193
8.7.a. Kavramın genişletilmesi 195
8.7.b. Kurumsal kategorizasyon 197
8.7.c. Ortak mağduriyet 198
8.7.d. Kadınlar, sosyal grup ve mülteci statüsü 199
8.7.e. ‘Sosyal gruba’ sosyal bir bakış 203
8.7.f. Töre cinayetleri sebebiyle potansiyel Türk Mağdurların İltica
başvuruları ve belli bir sosyal gruba aidiyet kriterinin kullanılmasında
içtihat bozukluğu 205
9. BÖLÜM
HAKLI NEDENLERE DAYANAN KORKU
9.1. Geleneksel Çift Taraflılık Standardının Sonuçları 225
9.2. Çift Taraflılık Standardını Uygulamanın Sonuçları 228
9.3. Sübjektif Korkunun Riskli Nesnelleştirilmesi 229
9.4. Güvenilirliğin sübjektif korku ile dengelenmesi 233
9.5. Sorunlu istisnaların ortaya çıkışı 235
9.6. Sübjektif korkuyu iltizam etmek 236
9.7. Riskin objektif idrakı olarak algılanan korku 237
9.8. Haklı sebeplere dayanan korku’’nun gerçek anlamı 237
9.9. Haklı sebeplere dayanan korku’’nun talebi ve amacı 240
9.10. Haklı sebeplere dayanan risk kaygısı: ölçütü belirlemek 243
9.11. Haklı nedenlere dayanan korku’’ 244
9.12. Test başvurusundaki riskler 247
9.13. Gerçeği bulmak 251
9.14. İlgili Kanıt 253
9.15. Kişinin ülkesine dair bilgiler 254
9.16. Uluslararası Hukuk alanında kabul edilmeyen ulusal ceza kanunları 259
9.17. İnsan hakları değerlerinin evrenselleşmesi çabası 262
9.18. Davacının kanıtı 267
9.19. Güvenilirlik değerlendirmesi 268
9.20. Ayrılma, seyahat veya varma şekillerinden güvenilirlik çıkarımları 278
9.21. İntibak ettirme 281
9.22. Usule dair Koruma 284
9.23. Bireyselleştirilmiş eski ceza kanıtı 288
9.24. Aynı statüdeki kişilerin risk kanıtı 294
9.25. Genellenmiş risk bağlamında haklı sebeplere dayanan korkuyu
değerlendirmek 298
9.26. Genelleştirilmiş risk kavramı içerisinde haklı sebeplere dayalı
korkunun değerlendirmesi 298
10. BÖLÜM
CİDDİ ZARAR
10.1. Cezalandırılma anlayışı 306
10.2. Ciddi zararı tanımlamak 307
10.2.1. Sübjektif yaklaşım ölçütü reddedildi 307
10.2.2. Kavram tanımlamaları üzerinden yorum yaklaşımı reddedildi 310
10.2.3. İnsan Hakları Ölçütü 313
10.3. Fiziksel güvenlik 324
10.3.1. Hayat 325
10.3.2. İşkence veya zalimane, insanlık dışı ya da aşağılayıcı davranış ve
ceza 327
10.3.3. Kölelik ve zorla evlendirmeden kaynaklanan kölelik 334
10.3.4. Fiziksel şiddet 338
10.3.5. İşkence ve zalimane, insanlık dışı veya küçültücü davranış veya
ceza yasağı 339
10.3.6. Yeterli yaşam standardı 341
10.3.7. Sağlık 347
10.4. Hürriyet ve özgürlük 349
10.4.1. Tutuklama ve alıkoyma 350
10.4.2. Kovuşturma 354
10.4.3. Hareket Özgürlüğü 358
10.4.4. Çalışma hakkı 363
10.5. Otonomi (öz aidiyetini çekinmeden gerçekleştirebilme) 369
10.5.1. Din 370
10.5.2. Askeri hizmete karşı direniş (vicdani red) dahil, vicdan ve inanç
özgürlüğü 374
10.5.3. Eğitim 379
10.5.4. İfade özgürlüğü 382
10.5.5. Aile ve evlilik 385
10.5.6. Mahremiyet 387
10.5.7. Aile Birliği İlkesi 390
11. BÖLÜM
MÜLTECİ DURUMUNDA OLANLARI MÜLTECİ STATÜSÜ DIŞINDA BIRAKAN HÜKÜMLER
11.1. Özel olaylar 398
11.1.1. Savaş Mültecileri 398
11.1.2. Asker kaçakları 398
11.1.3. Zora başvurmuş ya da şiddet eylemlerinde bulunmuş kimseler 400
11.2. Korumayı Haketmeyen Kişiler 401
11.2.1. “Dikkate Alınması İçin Ciddi Sebepler” 409
11.2.2. Ciddi Normal Suçlar 415
11.2.3. Yargılanabilir, Sorguya Çekilebilir Suçlar 420
11.2.4.Yurtdışında İşlenmiş Olan Suçlar 421
11.2.5. Ciddi Suçlar 423
11.2.6. Politik Olmayan Suçlar 430
11.2.7. Suçluluk ve Risk Arasında Denge Sağlamak 438
11.3. Uluslararası Korumaya Layık görülmeyen kişiler 443
11.3.1. Gerçek Kişilerin Cezai Sorumluluğu 452
11.3.1.a. Soykırım Suçu 458
11.3.1. b.Savaş suçları 461
b.1-Gereksiz Acılar ilkesi; ( Unnecessary suffering) 462
b.2-Sadakat prensibi: ( Loyalty) 463
b.3-Ayırt etme prensibi: (principle of proportionality) 463
b.4-Çevrenin korunması prensibi 464
11.3.2. İnsanlığa Karşı Suçlar 464
11.3.3. Birleşmiş Milletlerin Amaç ve İlkelerine Aykırı Eylemler 467
12. BÖLÜM
MÜLTECİ STATÜSÜNÜN SONA ERMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER
12.1. Vatandaşı olduğu ülkenin himayesinden kendi isteğiyle yeniden yararlanma 470
12.2. Vatandaşlığı kendi isteğiyle yeniden kazanma 472
12.3. Yeni bir tabiiyetin ve himayenin kazanılması: 472
12.4. Mültecinin zulme uğramaktan korktuğu ülkede kendi isteğiyle yeniden iskanı 473
12.5. Mülteci statüsünün kazanılmasını gerektiren koşulların ortadan kalkması 473
12.6. Mülteci olmalarını gerektiren nedenlerin ortadan kalkması (vatansız kişiler) 474
13 .BÖLÜM
ENTEGRASYON
13.1. Koruma 475
13.2.Yeniden yerleştirme ve kitlesel sığınma 476
13.3. Entegrasyonun Yasal göstergeleri 479
13.3.a-Entegrasyon çabalarının gerekliliği üzerine 485
13.3.b-Varsayımlar 487
13.4. Politika Üretilmesi gereken alanlar 488
13.5. Hukuki Göstergeler 490
13.6. Entegrasyon Kavramı ve Politikaları 491
13.7. Kültürel entegrasyon 492
13.7.1. Toplumsal kabul 493
14. BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA İLTİCA/SIĞINMA POLİTİKASI
14.1. Türk Hukukunda iltica/sığınma usulü 511
14.2. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ile koruma sürecinde
işbirliği 505
14.3. Uyum ve entegrasyon 506
14.4. Türk Hukukunda Uluslararası korumanın haricinde tutulma ve koruma
statüsünün sona ermesi 507
14.4.a. Uluslararası koruma statüsünün iptali 509
14.4.b. Gönüllü geri dönüş desteği 509
14.4.c. İdari gözetim 509
14.4.d. İdari İtiraz ve Yargı Yolu 510
14.4.e. İstinaf Kanun yolu ve YUKK kapsamındaki idare mahkemesi
kararları üzerinde etkisi 511
14.5. Türk hukukunda geri gönderme yasağı 516
14.6. İkamet izni 517
14.7. Geri gönderme merkezleri 523
14.8. Uluslararası korumanın haricinde tutulma 524
14.9. Türkiye'de Uluslararası Koruma Usulü 526
15. BÖLÜM
İÇ HUKUKTA MAHKEME KARARLARI
15.1. T.C. ANAYASA MAHKEMESİ KARAR ÖZETLERİ ve
DEĞERLENDİRİLMESİ 539
Z.M. ve I.M. kararı 539
Eıza Kashkoeva kararı 551
K.L. Kararı 553
M.A. Kararı 557
2016/34 sayılı karar 559
R. M. kararı 562
Azizjon Hıkmatov kararı 563
Mahira Karaja kararı 565
Nizami Kurbanov kararı 567
Abdolghafoor Rezaei kararı 569
A.A.K kararı 571
Majid Mahmood Ahmed Aljamal kararı 572
G.B. ve diğerleri kararı 574
Farah Abdulhameed Mohammed Ali Al-Mudhafar kararı 576
Olga Dogot kararı 578
R.N. kararı 579
Mir Ahmed kararı 581
Julia Anikeva 583
D. M. kararı 584
A.M.A.A. ve J.A.A.A. kararı 587
Z.M. ve I.M. kararı 590
M.A.G.J. kararı 599
F.R. kararı 601
Anna Starovoitova kararı 603
Manzura Jumaeva kararı 606
Madina Mayusupova 610
Rida Boudraa kararı 612
15.2. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ TÜRKİYE KARARLARI 628
Z.N.S. / Türkiye Davası 628
Tehrani ve diğerleri /Türkiye Başvuru No. 32940/08, 41626/08, 43616/08 635
Reza Mohamadi ve Arach Ahmadian/Türkiye Başvuru No. 1163/08 ve 1170/08 638
Ranjbar ve diğerleri/Türkiye Davası Başvuru no. 37040/07 639
Musaev /Türkiye davası (Başvuru no. 72754/11) 642
Moghaddas/Türkiye Başvuru No. 46134/08 648
Maher Muhilddin Gazel AI SHAMSI /Türkiye (Başvuru no. 13919/08) 652
Kurkaev/Türkiye Davası Başvuru No: 10424/05 653
Keshmiri /Türkiye davası (Başvuru no. 22426/10) 656
Jabari/Türkiye davası (40035/98) 658
Ghorbanov ve diğerleri /Türkiye davası (Başvuru no. 28127/09) 665
D.B. / Türkiye (33526/08) 671
Dbouba /Türkiye Davası Başvuru No: 15916/09 674
Charahili /Türkiye Davası Başvuru No: 46605/07 678
Alipour ve Hosseinzadgan / Türkiye (6909/08, 12792/08 ve 28960/08) 682
Abdolkhani ve Karimnia / Türkiye Davası (30471/08) 685
15.3. YEREL MAHKEME KARARLARI 695
ANKARA 1. İDARE MAHKEMESİ Esas no: 2014/2158 Karar no: 2015/823 705
ANKARA 1. İDARE MAHKEMESİ Esas no: 2015/594 Karar no: 2015/2960 698
ANKARA 1. İDARE MAHKEMESİ Esas no: 2015/945 Karar no:2016/88 699
ANKARA 1. İDARE MAHKEMESİ Esas no: 2015/1857 Karar no: 2015/2832 701
ANKARA 1. İDARE MAHKEMESİ Esas no: 2014/2031 Karar no:2015/601 702
ANKARA 1. İDARE MAHKEMESİ Esas no: 2014/20170 Karar no: 2015/2630 704
ANKARA 1. İDARE MAHKEMESİ Esas no: 2014/2195 Karar no: 2015/2067 707
DAVALAR 709
KANUNLAR 759
DİZİN 773
KAYNAKÇA 709