Yaşlılıkta Gelir Güvencesi

YAŞLILIKTA GELİR GÜVENCESİ



Dr. GÖkhan POLAT



Birinci Bölüm



Sosyal Risk Olarak Yaşlılık Ve Gelir Güvencesi

I. Sosyal Güvenlik Kavramı

A. Genel Olarak

B. Sosyal Sigortalar

C. Sosyal Yardımlar

II. Yaşlılık Kavramı

III. Primli Sosyal Güvenlik Rejiminde Yaşlılık Aylığı

A. Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Koşulları

1. Genel Olarak

2. Kanunen Kabul Edilen Yaşta Olma

a) Emeklilik Yaşının Belirlenmesi

b) Türk Emeklilik Sisteminde Yaş Uygulamaları

3. Belli Bir Süre Prim Ödemiş Olma

B. Bağımlı Çalışanların, Memurların Ve Bağımsız Çalışanların Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları

1. Yaşlılık Aylığının Amacı

2. Yaşlılık Aylığı Koşulları

a) İşçiler Açısından Aylığa Hak Kazanma Koşulları

aa) Yaşlılık Aylığına Normal Koşullarda Hak Kazandıran Haller

bb) Sigortalının İşine Veya Sağlık Durumuna Bağlı Kolaylaştırılmış Koşullar

aaa) Yeraltı Maden İşlerinde Çalışanlar

abb) Malul Ve Özürlü Sigortalılar

b) Memurlar Açısından Aylığa Hak Kazanma Koşulları

aa) Genel Bilgi

bb) Emeklilik Türleri

aaa) İstek Üzerine Emeklilik

bbb) Re'sen Emeklilik

ccc) Yaş Haddi Nedeniyle Emeklilik

cc) Emekli Aylığına Hak Kazanma Koşulu Olarak Hizmet Süresi

aaa) Fiili Hizmet Süresi

bbb) Fiili Hizmet Müddeti Zammı

ccc) İtibari Hizmet Süresi

c) Bağımsız Çalışanlar Açısından Aylığa Hak Kazanma Koşulları

aa) Genel Bilgi

bb) Tam Yaşlılık Aylığı Açısından

cc) Kısmi Yaşlılık Aylığı Açısından

3. Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmada 5510 Sayılı Kanunla Getirilen Esaslar

4. Yaşlılık Aylığı Kapsamında Gerçekleştirilen Reformlara Bağlı Sürecin Gelişimi Ve Değerlendirmesi

a) Genel Bilgi

b) Getirilen Reformun Gerekçe Ve Öngörüleri

c) Reform İle Getirilen Yasal Düzenlemelerin Esasları

IV. Primsiz Sosyal Güvenlik Rejiminde Yaşlılık Aylığı Yardımı

A. Genel Bilgi

B. Gelir Anlamında Sağlanan Sosyal Yardımlar

1. 65 Yaş Aylığının İçeriği

2. 65 Yaş Aylığına Hak Kazanma Koşulları





İkinci Bölüm

Yaşlılık Aylığının Finansmanı

I. Genel Bilgi

II. Finansman Kaynakları

A. Primlerle Finansman

B. Kamu Gelirlerinden Yapılan Aktarımlarla Finansman

C. Vergilerle Finansman

D. Sistemin Finansman Yapısına İlişkin Değerlendirme

III. Finansman Yöntenleri

A. Genel Olarak

B. Fon Biriktirme Yöntemi

C. Dağıtım Yöntemi

IV. Sistemin Finansman Sorunu

A. Genel Olarak

B. Finansman Krizini Etkileyen Nedenler

1. Genel Bilgi

2. Ortalama Yaşam Beklentisindeki Değişiklikler

3. Sosyal Güvence Sağlanan Nüfus Bakımından Sistemin Kapsam Alanının Genişlemesi

4. Sağlanan Sosyal Güvenlik Yardımlarına Hak Kazanma Koşullarındaki Değişiklikler

5. Sağlanan Sosyal Güvenlik Yardımlarının Düzeyi

C. Finansman Krizinin Aşılması





Üçüncü Bölüm

Yaşlıların Gelir Güvencesi Açısından Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Yeniden Yapılandırılması

I. Genel Olrak

II. Yürürlükte Bulunan Sosyal Güvenlik Modelinin Yaşlılık Aylığı Bakımından Temel Sorunları

A. Genel Olarak

B. Kişiler Açısından Kapsam

C. Aylığa Hak Kazanma Esasları

D. Prim Koşulu

E. 65 Yaş Aylığının Miktarı

III.Yaşlılıkta Gelir Güvencesine Duyulan İhtiyaç

A. Genel Olarak

B. Yaşlıların Ekonomik Yoksullukları İle Mücadele Bakımından

C. Yaşama Hakkına Etkileri Bakımından

IV. Sosyal Güvenlik Sistemine Yönelik Ek Model Önerisi

A. Genel Esaslar

B. Toplumsal Gelişmelere Bağlı Olarak Sosyal Güvenlik Sistemi Kapsamının Genişletilmesi Zorunluluğu

C. Bugünkü Sosyal Güvenlik Sisteminin Varolan Yoksulluğu Önlemesi Bakımından Yapılması Gerekenler



Genel Değerlendirme Ve Sonuç

Kaynakça







BİRİNCİ BÖLÜM

SOSYAL RİSK OLARAK YAŞLILIK VE GELİR GÜVENCESİ

I. SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI 27

A. Genel Olarak 27

B. Sosyal Sigortalar 28

C. Sosyal Yardımlar 33

II. YAŞLILIK KAVRAMI 38

III. PRİMLİ SOSYAL GÜVENLİK REJİMİNDE YAŞLILIK AYLIĞI 43

A. Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Koşulları 43

1. Genel Olarak 43

2. Kanunen Kabul Edilen Yaşta Olma 44

a) Emeklilik yaşının belirlenmesi 45

b) Türk emeklilik sisteminde yaş uygulamaları 50

3. Belli Bir Süre Prim Ödemiş Olma 56

B. Bağımlı Çalışanların, Memurların ve Bağımsız Çalışanların Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları 59

1. Yaşlılık Aylığının Amacı 59

2. Yaşlılık Aylığı Koşulları 61

a) İşçiler açısından aylığa hak kazanma koşulları 61

aa) Yaşlılık aylığına normal koşullarda hak kazandıran haller 61

bb) Sigortalının işine veya sağlık durumuna bağlı kolaylaştırılmış koşullar 67

aaa) Yeraltı maden işlerinde çalışanlar 67

bbb) Malul ve özürlü sigortalılar 72

ccc) Erken yaşlananlar 79

b) Memurlar açısından aylığa hak kazanma koşulları 82

aa) Genel bilgi 82

bb) Emeklilik türleri 83

aaa) İstek üzerine emeklilik 84

bbb) Re’sen emeklilik 89

ccc) Yaş haddi nedeniyle emeklilik 91

cc) Emekli aylığına hak kazanma koşulu olarak hizmet süresi 92

aaa) Fiili hizmet süresi 92

bbb) Fiili hizmet müddeti zammı 95

ccc) İtibari hizmet süresi 108

c) Bağımsız çalışanlar açısından aylığa hak kazanma koşulları 111

aa) Genel bilgi 111

bb) Tam yaşlılık aylığı açısından 114

cc) Kısmi yaşlılık aylığı açısından 115

dd) Kolaylaştırılmış yaşlılık aylığı açısından 116

3. Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmada 5510 sayılı Kanunla Getirilen Esaslar 118

4. Yaşlılık Aylığı Kapsamında Gerçekleştirilen Reformlara Bağlı Sürecin Gelişimi ve Değerlendirmesi 129

a) Genel bilgi 129

b) Getirilen reformun gerekçe ve öngörüleri 139

c) Reform ile getirilen yasal düzenlemelerin esasları 144

IV. PRİMSİZ SOSYAL GÜVENLİK REJİMİNDE YAŞLILIK AYLIĞI YARDIMI 151

A. Genel Bilgi 151

B. Gelir Anlamında Sağlanan Sosyal Yardımlar 154

1. 65 Yaş Aylığının İçeriği 156

2. 65 Yaş Aylığına Hak Kazanma Koşulları 161



İKİNCİ BÖLÜM

YAŞLILIK AYLIĞININ FİNANSMANI

I. GENEL BİLGİ 167

II. FİNANSMAN KAYNAKLARI 168

A. Primlerle Finansman 170

B. Kamu Gelirlerinden Yapılan Aktarımlarla Finansman 176

C. Vergilerle Finansman 201

D. Sistemin Finansman Yapısına İlişkin Değerlendirme 205

III. FİNANSMAN YÖNTEMLERİ 216

A. Genel Olarak 216

B. Fon Biriktirme Yöntemi 216

C. Dağıtım Yöntemi 222

IV. SİSTEMİN FİNANSMAN SORUNU 230

A. Genel Olarak 230

B. Finansman Krizini Etkileyen Nedenler 242

1. Genel Bilgi 242

2. Ortalama Yaşam Beklentisindeki Değişiklikler 264

3. Sosyal Güvence Sağlanan Nüfus Bakımından Sistemin Kapsam Alanının Genişlemesi 268

4. Sağlanan Sosyal Güvenlik Yardımlarına Hak Kazanma Koşullarındaki Değişiklikler 277

5. Sağlanan Sosyal Güvenlik Yardımlarının Düzeyi 290

C. Finansman Krizinin Aşılması 300



ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YAŞLILARIN GELİR GÜVENCESİ AÇISINDAN TÜRK SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNUN YENİDEN YAPILANDIRILMASI

I. GENEL OLARAK 305

II. YÜRÜRLÜKTE BULUNAN SOSYAL GÜVENLİK MODELİNİN YAŞLILIK AYLIĞI BAKIMINDAN TEMEL SORUNLARI 312

A. Genel Olarak 312

B. Kişiler Açısından Kapsam 314

C. Aylığa Hak Kazanma Esasları 318

D. Prim Koşulu 320

E. 65 Yaş Aylığının Miktarı 324

III. YAŞLILIKTA GELİR GÜVENCESİNE DUYULAN İHTİYAÇ 328

A. Genel Olarak 328

B. Yaşlıların Ekonomik Yoksullukları ile Mücadele Bakımından 338

C. Yaşama Hakkına Etkileri Bakımından 341

IV. SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNE YÖNELİK EK MODEL ÖNERİSİ 352

A. Genel Esaslar 352

B. Toplumsal Gelişmelere Bağlı Olarak Sosyal Güvenlik Sistemi Kapsamının Genişletilmesi Zorunluluğu 365

C. Bugünkü Sosyal Güvenlik Sisteminin Varolan Yoksulluğu Önlemesi Bakımından Yapılması Gerekenler 372