Esnek Çalışma Modellerinde Sosyal Güvenlik Uygulamaları

Bu çalışma ile temel olarak amaçlanan son yılların güncel konularından biri olan esnek çalışma uygulamalarının, sosyal güvenlik mevzuatındaki yeri ve uygulama ilkelerinin detaylı olarak açıklanmasıdır. Ülkemizde esnek çalışmanın gün geçtikçe artan uygulaması, bu çalışmayı ortaya çıkaran itici güç olmuştur. Çalışmamızda konu üç ana bölümde incelenmiştir. İlk bölümde, genel olarak esneklik ve esnek çalışma kavramları üzerinde durulmuş; esnek çalışmanın tarihsel gelişimi ile türleri açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde, iş hukukumuzda yer alan esnek çalışma modellerinden sosyal güvenlik uygulamaları bakımından farklılık arz edenler ele alınmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise bu esnek çalışma modelleri, sosyal güvenlik hukukundaki düzenlemeler yönünden değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, 4857 sayılı İş Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yer alan düzenlemelerle birlikte konuyla bağlantılı ikincil mevzuat hükümlerinden de faydalanılmıştır. Aynı zamanda çalışmada, literatür taramasının yanı sıra Yargıtay kararlarına da değinilmiştir.

İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA III

ABOUT THE BOOK V

TEŞEKKÜR VII

KISALTMALAR XIII

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK ESNEKLİK VE ESNEK ÇALIŞMA

I. ESNEKLİK VE ESNEK ÇALIŞMA KAVRAMI 5

II. ESNEK ÇALIŞMANIN TARİHSEL GELİŞİMİ 8

III. ESNEK ÇALIŞMA TÜRLERİ 10

A. Sayısal Esneklik 10

B. Fonksiyonel Esneklik 11

C. Ücret Esnekliği 12

D. Çalışma Sürelerinde Esneklik 13

E. Uzaklaştırma Stratejileri 13

F. Güvenceli Esneklik 14

IV. TÜRK İŞ HUKUKUNDA ESNEK ÇALIŞMA 16

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRK İŞ HUKUKUNDA DÜZENLENEN BAZI ESNEK

ÇALIŞMA MODELLERİ

I. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA 21

A. Kısmi Süreli Çalışmanın Tanımı ve Tarihsel Gelişimi 21

B. Kısmi Süreli Çalışmanın Unsurları 24

1. Haftalık Çalışma Süresinin Kısalığı  24

2. Sözleşmenin Serbest İrade ile Kurulması  27

3. Çalışma İlişkisinin Sürekli ve Düzenli Olması  28

C. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Şekli 29

D. İşçinin Aynı Anda Birden Fazla Kısmi Süreli İş Sözleşmesi Yapması 31

E. Eşit Davranma Borcu ve Ayrımcılık Yasağı 35

F. Tam ve Kısmi Süreli Sözleşmelerin Taraflarca Dönüştürülmesi 39

1. Genel Olarak  39

2. Ebeveynlerin İş Sözleşmelerinin Dönüştürülmesi  41

II. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA 44

A. Çağrı Üzerine Çalışmanın Tanımı 44

B. Çağrı Üzerine Çalışmaya İlişkin İş Sözleşmesinin Şekli 46

C. Çağrı Üzerine Çalışmaya İlişkin Usul ve Esaslar 47

III. GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ 54

A. Genel Olarak 54

B. Geçici İş İlişkisinin Türleri 56

1. Meslek Edinilmiş Geçici İş İlişkisi  58

a. Meslek Edinilmiş Geçici İş İlişkisinin Tarafları, Kurulma Koşulları, Süresi ve Sona Ermesi 58

b. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri 68

2. Meslek Edinilmemiş Geçici İş İlişkisi  74

a. Meslek Edinilmemiş Geçici İş İlişkisinin Tarafları, Kurulma Koşulları, Süresi ve Sona Ermesi 74

b. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri 78

IV. UZAKTAN ÇALIŞMA 82

A. Genel Olarak 82

B. Uzaktan Çalışmanın Türleri 83

1. Evde Çalışma 84

2. Tele Çalışma 86

C. Uzaktan Çalışmaya İlişkin Usul ve Esaslar 88

V. KISA ÇALIŞMA 94

A. Genel Olarak 94

B. Kısa Çalışma ve Ödeneğine İlişkin Uygulama 95

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BAZI ESNEK ÇALIŞMA MODELLERİNİN SOSYAL GÜVENLİK

HUKUKUNDAKİ UYGULAMALAR BAKIMINDAN

DEĞERLENDİRİLMESİ

I. GENEL OLARAK SİGORTALILIK 101

A. Sigortalılık Kavramı 101

B. 4/I-a Kapsamında Sigortalı Olmanın Şartları 104

1. Hizmet Akdine Dayalı Çalışma  104

a. İş Görme Unsuru 105

b. Ücret Unsuru 105

c. Bağımlılık Unsuru 107

d. Zaman Unsuru 110

2. Kural Olarak İşverene Ait İşyerinde Çalışma  110

3. Kanun’da Sayılan İstisnalar Arasında Yer Almama  112

II. BAZI ESNEK ÇALIŞMA MODELLERİNDE SOSYAL GÜVENLİK  112

A. Kısmi Süreli Çalışanların Sosyal Güvenliği 113

1. Prim Ödeme Gün Sayısı  114

2. Sigortalılık Süresi  126

3. Prime Esas Kazanç Tutarı  127

4. Sosyal Sigorta Haklarından Yararlanma  133

a. Kısa Vadeli Sigorta Kollarından Yararlanma 133

b. Uzun Vadeli Sigorta Kollarından Yararlanma 138

c. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma 142

d. İşsizlik Sigortasından Yararlanma 145

e. Prim Ödeme Gün Sayısının Otuz Güne Tamamlanması 149

(1) İsteğe Bağlı Sigortalılık  149

(2) Hizmet Borçlanması  152

5. Özellikli Düzenlemeler  155

a. Yabancı Uyrukluların Sigortalılığı 155

b. Doğum Sonrası Kısmi ve Yarım Çalışma Hallerinde Sigortalılık 157

c. Kısmi Süreli Sigortalılıkla Diğer Sigortalılık Hallerinin Çakışması 161

d. Sosyal Güvenlik Mevzuatında Kısmi Süreli Çalışması Özel Olarak Düzenlenenler 165

(1) Yükseköğretim Kurumlarında Kısmi Zamanlı Çalıştırılan Öğrenciler 165

Süreli Çalışan Sanatçılar  168

(3) Ev Hizmetlerinde Çalışanlar  172

B. Çağrı Üzerine Çalışanların Sosyal Güvenliği  176

1. Prim Ödeme Gün Sayısı 177

2. Prime Esas Kazanç Tutarı  177

C. Geçici İş İlişkisi Kapsamında Çalışanların Sosyal Güvenliği 178

1. Geçici İşçinin Sigorta Tescilinin Sağlanması  179

Verilmesine İlişkin Sorumluluk  181

Sorumluluk  188

İlişkin Sorumluluk  190

5. Geçici İşçinin İşsizlik Sigortası Yönünden Durumu  192

D. Uzaktan Çalışanların Sosyal Güvenliği 193

1. Prim Ödeme Gün Sayısı  197

2. Prime Esas Kazanç Tutarı  200

Yönünden Durumu  202

E. Kısa Çalışma Uygulaması Kapsamındakilerin Sosyal Güvenliği  204

1. Prim Ödeme Gün Sayısı  207

2. Prime Esas Kazanç Tutarı  210

SONUÇ  213

KAYNAKÇA 223