Türkiye'de İnternet ve İfade Özgürlüğü

TÜRKİYEDE İNTERNET VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ



Artun AVCI



İÇİNDEKİLER

TABLO LİSTESİ XVII

ŞEKİL LİSTESİ XVII

GRAFİK LİSTESİ XVII

KISALTMALAR XIX



1.GİRİŞ 1



BİRİNCİ BÖLÜM

KİTLE İLETİŞİMİ VE İNTERNET İLETİŞİMİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER

1. GENEL OLARAK İLETİŞİM ve KİTLE İLETİŞİMİ 11

2. KİTLE İLETİŞİM KURAMLARI KISA TARİHİ 14

3. KİTLE İLETİŞİMİ OLARAK İNTERNET 27

3.1. İnternet Kavramı ve Tarihçesi 27

3.2. Türkiye'de İnternet ve İnternetin Kısa Tarihi 36

İKİNCİ BÖLÜM

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ VE KATEGORİSİ (KİTLE) İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ

1. KAVRAM OLARAK ÖZGÜRLÜK VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ 45

2. ULUSLARARASI HUKUKTA İFADE VE (KİTLE) İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ 58

2.1. BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (The Universal Declaration Of Human Rıghts) 67

2.1.1. Sözleşme ve İçeriği 67

2.1.2. Denetim Mekanizması 68

2.2. Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (International Covenant on Civil and Political Rights) 69

2.2.1. Sözleşme ve İçeriği 69

2.2.2. Denetim Mekanizması 73

2.3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (The European Convention on Human Rights) 77

2.3.1. Sözleşme ve İçeriği 77

2.3.2. Denetim Mekanizması 81

2.3.3. AİHS’ye göre İfade Özgürlüğü ve Sınırlandırılması 84

2.3.3.1 Müdahale için “Yasa” Olmalıdır (prescribed by law) 91

2.3.3.2. Müdahale meşru bir amaç içermelidir (should be legitimate) 96

2.3.3.2.1. İfade Özgürlüğünün “meşru amaçlardan” Genel Yararı Korumaya Dönük Olarak Sınırlandırılması (ulusal güvenliği, toprak bütünlüğü, kamu güvenliği,kamu düzenini koruma, suçu önleme, sağlığı ya da ahlakı koruma) 97

2.3.3.2.2. İfade Özgürlüğünün “meşru amaçlardan” kişisel hakları korumaya dönük olarak sınırlandırılması (başkalarının şöhret ya da haklarının korunması, gizli sırların açıklanmasının engellenmesi) 102

2.3.3.2.3. İfade Özgürlüğünün “meşru amaçlardan” yargı bağımsızlığının sağlanması için önlenmesi 103

2.3.3.3. Müdahale demokratik bir toplum için gerekli olmalıdır (necessary in a democratic society) 105

2.3.3.4. Yasaya Uygun Müdahale Sonrası Mahkemenin Öngördüğü Ceza “Meşru Amaçla Orantılı/Ölçülü” Olmalıdır (proportionate to the legitimate aim pursued) 111

3. ULUSLARARASI MAHKEME İÇTİHATLARINDA İFADE VE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ 112

3.1. ABD Yüksek Mahkemesi İçtihatları 112

3.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları 130

3.2.1. AİHM İfade Özgürlüğü Örnek Kararları 130

3.2.1.1. Handyside/ İngiltere Kararı 131

3.2.1.2. Dalban/Romanya Kararı 134

3.2.1.3. Castells/İspanya Kararı 135

3.2.1.4. Thorgeirson/İzlanda Kararı 137

3.2.1.5. Sunday Times/ Birleşik Krallık 138

3.2.1.6. Lingens/Avusturya Kararı 139

3.2.1.7. Lopes Gomes da Silva–Portekiz Kararı 140

3.2.1.8. Goodwin/Birleşik Krallık Kararı 141

3.2.1.9. Observer&Guardian/Birleşik Krallık Kararı 142

3.2.1.10. Times Newspapers Limited/ Birleşik Krallık Kararı 145

3.2.1.11. AİHM’in İfade Özgürlüğü ile ilgili diğer Örnek Kararları 147

3.2.2. AİHM İfade Özgürlüğü Örnek Türkiye Kararları 150

3.2.2.1. Polat/Türkiye Kararı 151

3.2.2.2. Doğrusöz ve Aslan/Türkiye Kararı 152

3.2.2.3 Karataş/Türkiye Kararı:. 153

3.2.2.4. Başkaya-Okçuoğlu/Türkiye ve Okçuoğlu/Türkiye Kararları 153

3.2.2.5. Gerger/Türkiye Kararı 155

3.2.2.7. Ceylan/Türkiye Kararı 155

3.2.2.8. Erdoğdu-İnce/Türkiye Kararı 156

3.2.2.9 Sürek/Türkiye Kararları 156

3.2.2.10. Özgür Gündem/Türkiye Kararı 158

3.2.2.11. Dink/Türkiye Kararları 160

4. TÜRKİYE'DE İFADE ve (KİTLE) İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ 163

4.1. Türkiye'de İfade ve İletişim Özgürlüğünün Kısa Tarihi 163

4.2. Anayasa ve Kanunlarda İfade ve İletişim Özgürlüğüyle İlgili Düzenlemeler 182

4.2.1. TC Anayasası (1982 Anayasası) 182

4.2.2. Türk Ceza Kanunu 191

4.2.3. Terörle Mücadele Kanunu(TMK) 199

5. TÜRK YÜKSEK YARGISI İÇTİHATLARINDA İFADE VE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ 210

5.1. Yargıtay İçtihatları 210

5.2. Anayasa Mahkemesi İçtihatları 224

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KATEGORİSİ OLARAK İNTERNET ÖZGÜRLÜĞÜ

1. KAVRAM VE TANIM 249

2. ULUSLARARASI HUKUKTA İNTERNET ÖZGÜRLÜĞÜ 250

2.1. Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesi 250

2.2. Bilgisayar Sistemleri Aracılığıyla İşlenen Irkçı ve Yabancı Düşmanlığı Nitelikteki Eylemlerin Cezalandırılması Hakkındaki Birinci Ek Protokol (Additional Protocol to the Convention on Cybercrime, concerning the criminalisation of acts of a racist and xenophobic nature committed through computer systems-2003) 258

2.3. İnternette İletişim Özgürlüğü Deklarasyonu (Declaration on freedom of communication on the Internet) 262

2.4. Avrupa Bakanlar Konferansı Kitle İletişim Politikası Siyasi Bildirisi 264

2. 5. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Bilgi Toplumunda İnsan Haklarını Ve Hukukun Üstünlüğü Bildirisi (Declaration of the Committee of Ministers on human rights and the rule of law in the Information Society) 267

3. ULUSLARARASI HUKUKTA İNTERNET ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLANDIRILMASI 269

3.1. Hukuka Aykırı İçerik (İllegal Content) 270

3.2. Zararlı İçerik (Harmful Content) 272

4. TÜRKİYE’DE İNTERNET ÖZGÜRLÜĞÜ 274

4.1. Türk İnternet Hukukunun Tarihsel Gelişimi - 5651 Sayılı Kanun'dan Önceki Uygulamalar 274

4.1.1. 4756 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, Basın Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanunu'nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2001-2002) 280

4.1.2. 5651 sayılı Kanun Öncesi İnternette İfade Özgürlüğü 285

4.1.2.1. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) Kapsamında verilen Erişim Engelleme Kararları 286

4.1.2.2. Türk Ceza Kanunu ve ilgili Kanun Hükümlerine Göre verilen Erişim Engelleme Kararları 288

4.2. 5651 Sayılı İnternet Kanununun (İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun) Yürürlüğe Girmesi 295

4.3. 5651 Sayılı Kanun ile Getirilen Düzenleme 303

4.3.1. Adli Makamlar tarafından verilen erişim engelleme kararları (m.8/1- a) 1,3,4,6,7 ve b) ) 314

4.3.2. İdari Makamlar tarafından verilen erişim engelleme kararları (Madde 8/1-a/2 ve 5 no’lu bentler) 317

4.4. 5651 Sayılı Kanunun Uygulanması ve Hukuki Değerlendirilmesi 333

4.4.1. 5615 Sayılı Kanun Kapsamında Verilen Erişim Engelleme Kararları 333

4.4.2. 5651 Sayılı Kanun Kapsamı Dışındaki Erişim Engelleme Kararları 372

4.4.2.1. Siyasi nedenlerle verilen erişim engelleme kararları 372

4.4.2.2. Ahlaki veya inanca dayalı nedenlerle verilen erişim engelleme kararları 375

4.5. “Güvenli İnternet” ve İfade Özgürlüğü 378

SONUÇ 403

KAYNAKÇA 415

EKLER 447