Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakkı

ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN SAĞLIK HAKKI ( Ulusal ve Uluslararası Boyutuyla )



Sultan TAHMAZOĞLU ÜZELTÜRK



GİRİŞ 1

Genel Olarak 1

Sağlık Nedir? 2

Sağlık Hakkı 5

Sosyal Haklar Hak mıdır? 7

Pozitif Hakların Negatif Hakların Gerçekleşme Aracı Olması 11

Sağlık Hakkı Bir Hak mıdır? 15

Sağlık Hakkı ve Kapsamı 17

Sağlık Hakkı Alanında Kaynaklar Nasıl Dağıtılacaktır? 21

Sağlık Hakkının Öznesi Kimdir? 28

Sağlık Hakkının Yükümlüleri 31

1- Üçüncü Kişilerin Yükümlülükleri 32

a- Katlanma Borcu 33

b- Olumlu Edim Borcu 33

c- Sağlık Hizmetine Katılanların Yükümlülükleri: Biyo etik-Tıp Etiği 33

aa- Etik teoriler: 34

bb- Etik hukuk ilişkisi: 36

cc- Etik ilkeler- Özerklik: 37

2- Devletin Yükümlülükleri 47

a- Yasama Organının Sosyal Hakları Gerçekleştirme Yükümlülüğü 48

b- Yasamanın Yükümlülüğünü Yerine Getirmemesi- Sessiz kalması ve eksik düzenlemesi 49

c- Devletin Yükümlülüklerini Yerine Getirmesinin Sınırı 50

3- Sağlık Hakkının Yüksek Mahkeme Kararları Aracılığıyla Somutlaştırılması 60

a- Güney Afrika Örneği 60

aa- Soobramoney Davası 61

bb- Minister of Health v. Treatment Action Campaign (TAC) Kararı 63

b- Hindistan Örneği 67

c- Kanada Örneği 69



I. BÖLÜM

SAĞLIK HAKKININ ULUSAL PLANDA KORUNMASI

A- TÜRK ANAYASALARINDA SOSYAL DEVLET 73

1- Sosyal Devlet ve Türk Anayasalarında Düzenlenmesi 73

2- 1982 Anayasasında Sosyal Hakların Hukuki Rejimi 81

a- Yasallık İlkesi 83

b- 1982 Anayasasına Göre Devletin Sosyal ve Ekonomik Ödevlerinin Sınırı- Mali Kaynaklarının Yeterliliği 85

aa- Yasama organının ekonomik ve sosyal haklar alanındaki ödevlerini yerine getirmede geniş bir takdir yetkisinin bulunduğu 86

bb- Devletin belli bir ekonomik ve sosyal haklar alanındaki ödevini yerine getirirken eşitlik ilkesini ihlal etmemesi ve adil, makul, ölçülü biçimde yükümlülüklerini yerine getirmesi 87

cc- Anayasa Mahkemesi kararlarında mali kaynakların yeterliliğine ilişkin testler 90

B- 1982 ANAYASASINA GÖRE SAĞLIK HAKKI 103

1- Sağlık Hakkı ve Diğer Haklarla İlişkisi 103

a- Yaşama Hakkı Sağlık Hakkı İlişkisi- Anayasa Mahkemesinin Tam Gün Kararı 105

b- Sağlık Hakkı Konut Hakkı İlişkisi 106

2- 1982 Anayasası Madde 17 107

a- Tıbbi Zorunluluk 110

b- Kanunda Yazılı Haller 114

c- Yaşama Hakkı ve Vücut Bütünlüğüne İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları 117

aa- Kolluğun silah kullanmasına ilişkin kararlar 117

bb- Töre kararları 119

cc- İdam Cezasına İlişkin Kararlar 120

dd- Cezanın Hafifliği Yaşam Hakkına Aykırı mıdır? 122

ee- İşkence Kararı 124

3- 1982 Anayasası ve Özel Hayatın Gizliliği Hakkı (Madde 20) 125

C- 1982 ANAYASASI SAĞLIK HİZMETLERİ ve ÇEVRENİN KORUNMASI (MADDE 56) 134

1- Hakkın Hukuki Niteliği ve Rejimi 136

a- Hakkın Öznesi ve Yükümlüleri 140

b- Yasallık İlkesi 144

c- Hakkın yükümlülerine ilişkin Anayasa Mahkemesi Kararları 151

aa- Tütün Kanunu 151

bb- Hemşirelik Kanunu 152

cc- Konut Hakkı Bağlamında Devletin Yükümlülükleri 153

dd- Bireyin yükümlülükleri bağlamında Zorunlu Hizmet Kararları 153

2- Anayasanın 56. Maddesinin Kapsamı 156

a- Çevre Hakkı ve Anayasa Mahkemesinin Çevre Hakkına İlişkin Kararları 156

aa- Çevre Hakkı 156

bb- Anayasa Mahkemesinin Çevre Hakkına İlişkin Kararları 157

b- Herkesin Hayatını Beden ve Ruh Sağlığı İçinde Sürdürmesini Sağlama Hakkı 164

ba- Sağlık Hizmetinin Ücretlendirilmesi ve Katkı Payına İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları 170

bb- Sağlık Yardımlarının Süre ile Sınırlanması ve Anayasa Mahkemesi Kararları 176

c- Sağlık Kuruluşlarını Tek Elden Planlayıp Hizmet Vermeye İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları 179

d- Genel Sağlık Sigortası ve Sosyal Güvenlik Konusunda Anayasa Mahkemesi Kararları 182



II. BÖLÜM

ULUSLARARASI HUKUKTA SAĞLIK HAKKI

A- AGİT SİSTEMİNDE KORUMA 190

B- BİRLEŞMİŞ MİLLETLER 192

C- AVRUPA KONSEYİ 197

1- İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi 199

a- Sağlık ve yaşam hakkı 201

aa- Ötenazi 207

bb- Ceninin yaşama hakkı var mı? Kürtaj Bir Hak mı? 208

b- Sağlık Hakkı ve İşkence ve Kötü Muamele Yasağı 212

c- Sağlık ve Bireyin Özgürlük ve Güvenlik Hakkı 225

d- Sağlık ve Özel Hayat Hakkı 232

e- Sağlık ve Enformasyon Hakkı 237

f- Sağlık ve Bireyin Fiziksel ve Ruhsal Bütünlüğü ve Aydınlanmış Onam 239

g- Çevre Hakkı ve Sağlık 247

h- Mümkün Olan En Yüksek Sağlık Standardı Hakkı 253

ı- Sağlık Hakkı ve Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik Hakkı 257

2- Avrupa Sosyal Şartı 258

3- Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi-İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi-Oviedo Sözleşmesi 262

D- AVRUPA BİRLİĞİ 266

1- Lizbon Sözleşmesi Öncesinde Sağlık Hakkı 266

2- Lizbon m. 168 Sağlık Hakkı Bakımından Neler Getiriyor? 273

3- AB Temel Haklar Şartı Sağlık Hakkı Bakımından Ne Tür Hükümler İçermektedir? 276

4- Sağlık Hakkı Konusunda Avrupa Topluluğu / Birliği Adalet Divanı Kararları 279

5- Sınır Ötesi Sağlık Direktifi 287

6- Türkiye AB Yıllık Uyum Raporlarında Sağlık 290

SONUÇ YERİNE 299

KAYNAKLAR 303