İÇİNDEKİLER
KİTAP HAKKINDA III
ÖNSÖZ VII
ÖZET IX
ABSTRACT XI
SİMGELER VE KISALTMALAR XIX
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI SAĞLIK TURİZMİ VE SAĞLIK TURİZMİ HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR
1.1. Sağlık Turizmi Kavramı 5
1.2. Sağlık Turizminin Tarihî Gelişimi, Ekonomik Boyutu ve GünümüzdekiDurumu 9
1.2.1. Sağlık Turizminin Tarihî Gelişimi 9
1.2.2. Sağlık Turizminin Ekonomik Boyutu 10
1.2.3. Sağlık Turizminin Günümüzdeki Durumu 12
1.2.3.1. Genel Olarak 12
1.2.3.2. Sağlık Turizminin Türkiye’deki Durumu 16
1.2.4. Sağlık Turizmi ve Covid-19 Pandemisi 21
1.2.5. Sağlık Turizmi ve Uzaktan Tedâvi 22
1.3. Sağlık Turizminin Unsurları 25
1.3.1. Yurt Dışındaki Tedâvi Yeri 26
1.3.2. Kalış Süresi 27
1.3.3. Tıbbî Müdahale ve Tedâvi 27
1.3.3.1. Genel Olarak 27
1.3.3.2. Tıbbî Müdahalenin Sınırları 29
1.3.3.2.1. Tıbbî Müdahalenin Hekim veya Yetkili Bir Kişi Tarafından Gerçekleştirilmesi Zorunluluğu 29
1.3.3.2.2. Sosyal ve Psikolojik Endikasyon Durumunda Tıbbî Müdahale 31
1.3.3.2.3. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp 32
1.3.4. Akut Olmayan Bir Tedâvinin Varlığı 33
1.3.5. Sağlık Seyahati 35
1.3.5.1. Genel Olarak 35
1.3.5.2. Spontane Tedâvi 36
1.3.5.3. Yurt Dışında Devlet Tarafından Başlatılan Tedâvi 37
1.4. Sağlık Turizminde Yer Alan Kişi ve Kurumlar 38
1.4.1. Sağlık Turisti Olarak Hasta 38
1.4.2. Hekim ve Sağlık Personeli 43
1.4.3. Sağlık Hizmeti Sunucusu 44
1.4.4. Aracı Kuruluş 46
1.5. Sağlık Turizminin Tercih Nedenleri 49
1.5.1. Düşük Maliyetli Sağlık Hizmeti 49
1.5.2. Yasal Sağlık Sigortası Kapsamına Giren Tedâvi Sayısındaki Düşüş 51
1.5.3. Uzun Bekleme Süreleri 52
1.5.4. Daha Kaliteli Sağlık Hizmeti 53
1.5.5. Daha Konforlu Bir Ortamda Sunulan Sağlık Hizmeti 55
1.5.6. Diğer Nedenler 56
1.6. Sağlık Turizmine Konu Tıbbî Müdahale Türleri 59
1.6.1. Üreme Turizmi 61
1.6.2. Ölüm-Ötanazi Turizmi 63
1.6.3. Kürtaj Turizmi 65
1.6.4. Doğum Turizmi 66
1.6.5. Embriyonik Kök Hücre Turizmi 66
1.6.6. Estetik Turizmi 67
1.7. Sağlık Turizmi Kapsamında Hastanın Temel Hakları 68
1.7.1. Sağlık Hakkı 68
1.7.2. Yaşam ve Vücut Bütünlüğü 71
1.7.3. Kendi Kaderini Tayin Hakkı 72
1.7.4. Hastanın Özel Hayatının Gizliliği ve Mahremiyet Hakkı ile Hastanın Kişisel Verilerinin Korunması 73
1.8. Sağlık Turizmi Kapsamında Tedâvi Sözleşmesi 75
1.8.1. Hasta ile Hekim Arasında Tesis Edilen Tedâvi Sözleşmesi 75
1.8.2. Hasta ile Hastane Arasında Tesis Edilen Tedâvi Sözleşmesi 79
1.8.3. Hasta ile Aracı Kuruluş Arasında Tesis Edilen Tedâvi Sözleşmesi 81
1.8.3.1. Paket Tur Sözleşmesi 82
1.8.3.2. Paket Tur Sözleşmesinde Bağımsız Hizmet Sağlayıcısı 84
1.8.3.3. Tedâviyi İçeren Bir Paket Tur Sözleşmesinin Varlığı 85
1.8.3.4. Tedâvi Aracılığı 86
1.8.4. Tedâvi Sözleşmesinin Tüketici Sözleşmesi Niteliği ve Tüketici Olarak Hasta 88
1.8.5. Tedâvi Sözleşmesinde Sık Karşılaşılan Sözleşmenin İhlâli Hâlleri 91
1.8.5.1. Hatalı Tıbbî Müdahale 92
1.8.5.2. Sadakat ve Özen Yükümlülüğünün İhlâli 94
1.8.5.2.1. Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlâli 95
1.8.5.2.2. Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlâli 95
1.9. Sağlık Turizmi Kapsamında Haksız Fiil 98
1.10. Sağlık Turizmi Kapsamında Vekâletsiz İş Görme 99
1.11. Sağlık Turizmine Özgü Tehlikeler 100
1.11.1. Tedâvinin Türü, Kalış Süresinin Kısalığı ve Komplikasyon Durumunda Eksik Müdahale 101
1.11.2. Ülkeler Arasındaki Tıbbî Standartların Farklılığı 102
1.11.3. Dil Kaynaklı İletişim Sorunları 103
İKİNCİ BÖLÜM
SAĞLIK TURİZMİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARA UYGULANACAK HUKUK
2.1. Sağlık Turizmi İlişkisinin Milletlerarası Özel Hukukun Kapsamına Girmesi İçin Gereken Şartlar 105
2.1.1. Genel Olarak 105
2.1.2. Yabancılık Unsuru Taşıması 105
2.1.3. Özel Hukuk İlişkilerinden Doğması 108
2.2. Sağlık Turizmi İlişkisinin Vasıflandırılması 108
2.3. Uyuşmazlığın Sözleşme İlişkisinden Doğması Hâlinde Uygulanacak Hukukun Tespiti 112
2.3.1. Genel Olarak 112
2.3.2. Sübjektif Bağlama Kuralları Uyarınca Uygulanacak Hukuk 113
2.3.2.1. Genel Olarak 113
2.3.2.2. MÖHUK m. 24’e Göre Hukuk Seçimi 116
2.3.2.2.1. Hukuk Seçiminin Yapılış Şekli 117
2.3.2.2.1.1. Açık Hukuk Seçimi 117
2.3.2.2.1.2. Zımnî Hukuk Seçim 120
2.3.2.2.1.2.1. Yetki Sözleşmesinin Varlığı 123
2.3.2.2.1.2.2. Belirli Bir Ülkenin Hukukuna Yapılan Atıf 124
2.3.2.2.1.2.3. Somut Olaydaki Diğer Emâreler 127
2.3.2.2.2 Hukuk Seçiminin Yapılabileceği Zaman 129
2.3.2.2.3. Kısmî Hukuk Seçimi 130
2.3.2.2.4. Seçilen Hukukun Niteliği 130
2.3.2.2.5. Hukuk Seçiminin Varlığı ile Şeklî ve Maddî Geçerliliği 131
2.3.2.3. MÖHUK m. 26’nın Uygulama Alanına Giren Tüketici Sözleşmesinin Varlığı Hâlinde Hukuk Seçimi 133
2.3.2.3.1. Genel Olarak 133
2.3.2.3.2. Sağlık Turistinin Mutad Meskeni Hukukunun Emredici Hükümleri ve Yararlılık Prensibi 133
2.3.2.3.3. Yararlılık Prensibinin Sınırları 135
2.3.3. Objektif Bağlama Kuralları Uyarınca Uygulanacak Hukuk 136
2.3.3.1. Genel Olarak 136
2.3.3.2. MÖHUK m. 26’nın Uygulama Alanına Giren Tüketici Sözleşmesinin Varlığı Hâlinde Uygulanacak Hukuk 136
2.3.3.2.1. Tüketici Olarak Sağlık Turistinin Mutad Meskeni Hukuku 137
2.3.3.2.1.1. Genel Olarak 137
2.3.3.2.1.2. Sözleşmenin MÖHUK m. 26’nın Uygulama Alanına Girmesi İçin Taşıması Gereken Şartlar 138
2.3.3.2.2. Tüketiciye Hizmetin Onun Mutad Meskeninin Bulunduğu Ülkeden Başka Bir Ülkede Sağlanması Zorunlu Olan Sözleşmeler 142
2.3.3.2.2.1. Tedâvi Sözleşmesi Açısından Hizmetin Sağlandığı Ülkenin Tespiti 143
2.3.3.2.2.2. İstisnanın Dar Yorumlanmasının Gerekliliği 147
2.3.3.2.2.3. Paket Tur Niteliğinde Bir Tüketici Sözleşmesinin Varlığı 150
2.3.3.3. Sözleşmenin MÖHUK m. 26’nın Uygulama Alanına Girmediği Hâllerde Uygulanacak Hukuk 151
2.3.3.3.1. Genel Olarak 151
2.3.3.3.2. Karakteristik Edim Borçlusu Olarak Tedâviyi Gerçekleştiren Tarafın Mutad Meskeni veya İşyeri Hukuku 154
2.3.3.3.2.1. Sağlık Turizminde Karakteristik Edim 156
2.3.3.3.2.2. Hekim veya Sağlık Hizmeti Sunucusunun İşyerinin Tespiti 157
2.3.3.3.2.2.1. Esas İşyeri 157
2.3.3.3.2.2.2. Birden Fazla İşyerinin Varlığı Hâlinde Mutad Meskenin Tespiti 159
2.3.3.3.2.2.3. Tedâvinin Farklı Ülkedeki Birden Fazla Şubeye Bölünmesi Hâlinde Mutad Meskenin Tespiti 160
2.3.3.3.2.2.3.1. Bir Tedâvi Odağının Belirlenebildiği Hâller 161
2.3.3.3.2.2.3.2. Bir Tedâvi Odağının Belirlenemediği Hâller 162
2.3.3.3.3. Daha Sıkı İlişkili Hukuk 163
2.3.3.3.3.1. Daha Sıkı İlişkili Hukuk Olarak Tedâvinin Gerçekleştiği Ülke Hukuku 165
2.3.3.3.3.2. Birden Fazla Hekim Arasında Yatay İş Bölümünün Bulunduğu Hâllerde Daha Sıkı İlişki 170
2.3.4. Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanı Dışında Kalan Konular 174
2.3.4.1. İspat 174
2.3.4.2. Hak ve Fiil Ehliyeti 175
2.3.5. Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanında Kalan Konular 179
2.3.5.1. Genel Olarak 179
2.3.5.2. Sözleşmenin Maddî Varlığı ve Geçerliliği 180
2.3.5.3. Sözleşmenin Yorumlanması 183
2.3.5.4. Rıza ve Rıza Ehliyeti 184
2.2.5.4.1. Rızaya Uygulanacak Hukuk 184
2.2.5.4.2. Rıza Verme Ehliyetine Uygulanacak Hukuk 185
2.3.5.5. İspat Yükü 187
2.4. Uyuşmazlığın Haksız Fiilden Doğması Hâlinde Uygulanacak Hukukun Tespiti 188
2.4.1. Genel Olarak 188
2.4.2. Objektif Bağlama Kuralı Uyarınca Uygulanacak Hukuk 190
2.4.2.1. Zarara Neden Olan Fiilin İşlendiği Yer ve Zararın Meydana Geldiği Yer 190
2.4.2.2. Daha Sıkı İlişkili Hukuk 192
2.4.2.2.1. Tedâvi Sözleşmesine Uygulanacak Hukuka Fer’i Bağlanma 194
2.4.2.2.1.1. Objektif Bağlama Noktasına Göre Tespit Edilen Hukuka Fer’i Bağlanma 196
2.4.2.2.1.2. Sübjektif Bağlama Noktasına Göre Tespit Edilen Hukuka Fer’i Bağlanma 198
2.4.2.2.2. Diğer Daha Sıkı İlişki Hâlleri 199
2.4.3. Sübjektif Bağlama Kuralı Uyarınca Uygulanacak Hukuk 201
2.4.3.1. Tarafların Hukuk Seçimine Yönelik İrade Beyanları 201
2.4.3.2. Hukuk Seçiminin Yapılabileceği Zaman 202
2.4.4. Haksız Fiil Statüsünün Uygulama Alanında Kalan Konular 202
2.5. Uyuşmazlığın Vekâletsiz İş Görmeden Doğması Hâlinde Uygulanacak Hukukun Tespiti 203
2.6. Lex Causae’nın Uygulanmasını Sınırlandıran Hâller 204
2.6.1. Kamu Düzeni 204
2.6.1.1. Genel Olarak 204
2.6.1.2. Tedâvi Sözleşmesinde Kamu Düzeni Müdahalesi 207
2.6.1.2.1. Yetersiz Tazminat veya Tazminatın Hiç Verilmemesi 207
2.6.1.2.2. Orantısız Aşırı Yüksek Tazminat veya Cezaî Tazminat 208
2.6.1.2.3. Aydınlatma Yükümlülüğü ve Rıza 209
2.6.2. Doğrudan Uygulanan Kurallar 209
2.6.2.1. Genel Olarak 209
2.6.2.2. For Devletinin Doğrudan Uygulanan Kuralları 211
2.6.2.3. Üçüncü Bir Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları 215
SONUÇ 219
KAYNAKÇA 225